Nie tylko mężczyźni walczyli o wolność. Rola kobiet jest trudna do przecenienia. Były lekarkami, pielęgniarkami, łączniczkami, a nawet walczyły z bronią w ręku. Dotarłam do losów szesnastu kobiet związanych z naszym miastem i powiatem. Większość to uczestniczki Powstania Warszawskiego, ale także Armii Krajowej oraz Armii Andersa.
Genowefa Schlichtinger „Ewa” została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, a Janina Żychowska „Sosna”, „Janka” – Krzyżem Walecznych. Helena Sobieska Clar, Czesława Zdeb, Leokadia Popowska i Aleksandra Obrycka ratowały życie rannym.
Oto lista „elbląskich” kombatantek, publikowana po raz pierwszy
Genowefa Schlichtinger, „Ewa”
łączniczka gen. „Wilka”, dowódcy wileńskiego AK, odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Janina Żychowska, „Sosna”, „Janka”
sanitariuszka, uczestniczka Powstania Warszawskiego. AK zgrupowanie Chrobry II – Śródmieście. Otrzymała Krzyż Walecznych.
Stanisława Widota
służyła w Pomocniczej Służbie Wojskowej Kobiet, Polskich Sił Zbrojnych, 2 Korpus Polski od 15 sierpnia 1942 roku do 28 września 1944 roku. Komendantka plutonów: administracyjnego i wyszkolenia.
Halina Lubomirska „Haluta”
z d. Żmijewska. Przydział: V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – sztab – Wojskowa Służba Ochrony Powstania. Łączniczka. Przenosiła kanałami meldunki pomiędzy dowódcą pułku „Baszta” płk. „Danielem” (Stanisław Kamiński) a jego przełożonymi w Śródmieściu Południowym.
Joanna Keferstein „Żaneta”
organizatorka komendy Wojskowej Służby Kobiet we wsi Kalinówka gm. Kroczyce. Pełniła funkcję dowódcy drużyny sanitarnej w służbie pomocniczej w placówce Kroczyce „Kruk”. Formacja – Inspektorat „Maria” w okręgu krakowskim AK.
Halina Podleżańska, „Myszkowska”
z d. Keferstein główna organizatorka komendy gm. Kroczyce obwodu olkuskiego – komendantka WSK od X 1943 do VI 1944 w II komendzie obwodu
Olkusz „Olga”, komendantka patrol nr 1, Formacja – Inspektorat „Maria” w okręgu krakowskim AK.
Irena Byszewska, „Iris”, „Irena”
uczestniczka Powstania Warszawskiego. Łączniczka, sanitariuszka. Rzucała butelki z płynem zapalającym w czołgi. Nosiła żywność do getta.
Helena Sobieska-Clar, „Lusia”,
lekarka. Uczestniczka Powstania Warszawskiego. Oddział: „Bakcyl” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) – Szpital Polowy ul. Żurawia 6a.Służyła pomocą przy operacjach chirurgicznych. Gromadziła sprzęt i materiał opatrunkowy na potrzeby Armii Krajowej.
Leokadia Popowska z d. Gajda, „Jagoda” „Lilka”
w Powstaniu Warszawskim sanitariuszka. Szlak bojowy: Stare Miasto – kanały – Śródmieście Północ. Odznaczona Krzyżem Armii Krajowej.
Czesława Zdeb,
uczestniczka Powstania Warszawskiego, pielęgniarka – „Bakcyl” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego AK) – Podobwód Śródmieście-Południe – Warszawska Szkoła Pielęgniarstwa (szpital) – Chałubińskiego 2 róg Koszykowa 78, Dzielnica Śródmieście Południe.
Anna Schreyer „Hanka z Woli”
z d. Nerc, łączniczka, uczestniczka Powstania Warszawskiego
Aleksandra Obrycka, „Szarotka”
z d. Burdziełowska, sanitariuszka, łączniczka. Nowogródzki Okręg AK „Nów” – Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie. W Powstaniu Warszawskim Grupa „Kampinos”, szpital w Krogulcu.
Danuta Matejek „Mała” „Danka”
z d. Juchniewicz, uczestniczka Powstania Warszawskiego, łączniczka – 16 lat. Armia Krajowa – I Obwód „Radwan” – IV zgrupowanie „Gurt” – 2. kompania – pluton 140, Śródmieście Północ
Ludwika Mendelska
Służby pomocnicze. Dzielnica: Powiśle, Śródmieście Południowe, Śródmieście Północne
Sabina Januszewska
uczestniczka Powstania Warszawskiego
Bronisława Maria Nieczuja-Ostrowska,
Inspektorat „Maria” w okręgu krakowskim AK.
Jeśli ktoś chce dodać kombatantkę do poniższej listy serdecznie zapraszam. Ocalmy od zapomnienia jak najwięcej nazwisk.
Grażyna Wosińska, przewodnicząca Elbląskiego Komitetu Upamiętniania Weteranów
Zdjęcia: archiwum autorki, 1944.pl, archiwa rodzinne
