Na najbliższej sesji Rady Miasta Gdańska, radni zagłosują nad przyjęciem kolejnego Gdańskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy Domowej i Ochrony Osób Doznających Przemocy Domowej na lata 2025–2030. Dokument ten ma wyznaczać kierunki działań w walce z agresją w rodzinach oraz wprowadzać systemowe rozwiązania wspierające osoby dotknięte tym problemem. Program kładzie nacisk na skuteczną profilaktykę, interwencję oraz wsparcie psychologiczne i terapeutyczne zarówno dla osób doświadczających przemocy, jak i ją stosujących.
Na przełomie października i listopada br. projekt Programu został poddany społecznym konsultacjom. Ich celem było zebranie od mieszkanek i mieszkańców Gdańska oraz od podmiotów realizujących działania w zakresie zapobiegania przemocy domowej, opinii i propozycji zmian do tego dokumentu. Każda gmina i powiat w kraju są zobowiązane do opracowania długofalowych programów, które m.in. wyznaczają kierunki działań pomocowych i systemowe rozwiązania na rzecz osób doświadczających agresji od bliskich. Aktualny gminny program w tym zakresie wygasa 31 grudnia 2024 roku.
– Jednym z elementarnych praw człowieka jest prawo do bezpieczeństwa. W Gdańsku nie ma zgody na jakąkolwiek przemoc. Wyrażamy to nie tylko kampaniami społecznymi, ale także realnymi, konkretnymi działaniami – mówiła Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – W 2023 r. tylko w Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Gdańsku przeprowadziliśmy 10 tys. różnego rodzaju interwencji. Działamy dla ludzi, którzy są ofiarami przemocy, ale także dla tych, którzy tę przemoc stosują. Świadomość społeczna bardzo się zmienia i każdy z nas wie, że nie powinniśmy zamykać oczu na to, co się dzieje za ścianą, w najbliższej okolicy. Są miejsca do których można się zgłosić anonimowo, 24 godziny na dobę. Chcemy by każdy w naszym mieście czuł się bezpiecznie.
Specjalistyczna pomoc i terapia
– Przemoc jest zjawiskiem skomplikowanym i wymaga kompleksowej współpracy. Nasz zespół interdyscyplinarny bardzo skutecznie działa, m.in. dbając o proces odseparowywania sprawców od ofiar. Bardzo ważne, by również zaopiekować się osobą, która doświadcza przemocy – mówi Monika Chabior, zastępczyni prezydent Gdańska ds. rozwoju społecznego i równego traktowania. – Prowadzimy sprawy związane z przemocą coraz skuteczniej, również dzięki zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, która wpłynęła na procedurę dot. Niebieskie Karty. Mieszkanki i mieszkańcy Gdańska, bez względu na wiek, płeć i wszelkie inne cechy, mogą liczyć na gdański samorząd i na tę wyjątkową koalicję na rzecz bezpieczeństwa w naszym mieście. Chcemy, by każdy wiedział, czym jest przemoc domowa i w jaki sposób się przed nią chronić.
Program zakłada skuteczną profilaktykę skierowaną na najważniejsze czynniki ryzyka występujące w środowisku domowym i jego otoczeniu społecznym, interwencję i wsparcie w sytuacji przemocy, jak również doskonalenie systemu wsparcia jako nieodłącznego ogniwa w zapewnianiu pomocy. Głównym celem jest zwiększenie efektywności i kompleksowości działań, mających zminimalizować zjawisko przemocy domowej w Gdańsku. Chodzi zwłaszcza o ograniczenie problemu społecznego, ale również o podejmowanie nowatorskich działań profilaktycznych, prewencyjnych dot. zjawiska.
Skuteczniejsza ma być także interwencja w przypadku wystąpienia przemocy domowej. Program zakłada też zwiększenie dostępności do oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych oraz psychologiczno-terapeutycznych. Ich nadrzędnymi celami są m.in. zatrzymanie i ograniczenie przemocy domowej oraz utrwalenie zaprzestania jej stosowania. Warto dodać, że w latach 2021 – 2023 do Programu Korekcyjno-Edukacyjnego dla osób stosujących przemoc domową zgłosiły się łącznie 823 osoby. W tym samym czasie z terapii i wsparcia w ramach Programu Psychologiczno-Terapeutycznego dla osób stosujących przemoc domową skorzystało 69 osób. Oba te oddziaływania będą realizowane również w latach 2025 – 2030.
Skuteczna interwencja i profilaktyka
– Poprzednia edycja programu pokazała, że w Gdańsku konieczna jest realizacja programów profilaktyki przemocy domowej w różnorodny, ale również długotrwały sposób. Dlatego tak ważne jest wprowadzenie nie tylko warsztatów, ale także akcji informacyjnych, które będą miały na celu uświadomienie o różnicach pomiędzy przemocą domową a konfliktem rodzinnym – mówiła Marta Magott, Radna Miasta Gdańska. – Bezpieczeństwo jest jednym z podstawowych praw każdej osoby.
W ramach Programu przewidziane są m.in. działania profilaktyczne skierowane do dzieci, młodzieży i osób dorosłych, propagujące wiedzę, postawę i umiejętność życia bez przemocy domowej. Zintensyfikowane ma być wsparcie dla rodzin znajdujących się w sytuacji kryzysu, w tym około- i suicydalnego, m.in. poprzez edukację najmłodszych w zakresie rozpoznawania symptomów problemu, szukania pomocy w sytuacjach doznawania przemocy, dyskryminacji, łamania praw dziecka oraz radzenia sobie ze stresem, emocjami i agresją.
Program kładzie nacisk m.in. na docieranie z informacją do coraz większego kręgu odbiorców, o tym czym jest przemoc domowa, gdzie i jakie wsparcie jest dostępne. Dlatego przewidziana jest kontynuacja wieloletniej kampanii społ. pt. „Dom bez przemocy” (w jej ramach działa całodobowy tel. interwencyjny: 797 909 112, obsługiwany przez specjalistki i specjalistów Ośrodka Interwencji Kryzysowej MOPR w Gdańsku). Dzięki niej udało się pomóc lub zapoczątkować proces zmian setkom osób, które zdecydowały się sięgnąć po wsparcie.
W Gdańsku rozwijać ma się także specjalistyczne wsparcie interwencyjne, w tym zwłaszcza dla osób doznających agresji od bliskich oraz dla świadków takich sytuacji. W tym wypadku nacisk kładziony jest na bezpośrednie działania interwencyjne w sytuacji wystąpienia przemocy domowej m.in. poprzez realizację procedury Niebieskie Karty. Chodzi też o inicjowanie działań prawnych, zmierzających do niezwłocznego odseparowywania osób agresywnych od członków rodziny. Również o wsparcie psychologiczne i terapeutyczne, zapewnienie bezpiecznego miejsca pobytu dla osób doznających przemocy domowej. W latach 2021 – 2023 do Zespołu Interdyscyplinarnego w Gdańsku wpłynęło ponad 2500 spraw dotyczących procedury Niebieskie Karty.
Efektywne działania dla wszystkich potrzebujących
– Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka to przypomnienie przede wszystkim o równym traktowaniu, godności i bezpieczeństwie. Miasto Gdańsk pracuje nad tym, żeby każdy z nas: dziecko, osoba dorosła, senior; żyjący na co dzień, czy przyjeżdżający na chwilę, czuł się tu dobrze. Wspólnie z miastem Komisja Polityki Społecznej, Zdrowia i Praw Człowieka robi wszystko, aby tak się zadziało – mówiła Żaneta Geryk, Radna Miasta Gdańska. – Dzisiaj w ramach tego ważnego dnia, który przypomina, jak ważne jest dobre życie każdego z nas, członkowie komisji będą dyskutować o tym jak ta przemoc w Gdańsku wygląda. Bardzo chcielibyśmy, żeby takich przypadków było coraz mniej, chociaż mamy świadomość, że niestety, przemoc jest wszechobecna. Miasto Gdańsk od 2020 r. prowadzi interwencyjny telefon przez całą dobę. Jeżeli nie mamy siły, aby przyjść i prosić o pomoc osobiście, to zawsze możemy zadzwonić.
Pomocą i terapią objęci będą także mieszkańcy stosujący przemoc, mający problem z kontrolą negatywnych zachowań wobec bliskich. Program kładzie nacisk również na działania post-interwencyjne, które pozwolą na utrzymanie dobrych rezultatów np. aby osoby objęte wsparciem, terapią nie wróciły do sytuacji przemocowych. Adresatami oddziaływań i założeń Programu są w szczególności: osoby doświadczające przemocy domowej; mieszkanki i mieszkańcy wykazujący agresję wobec bliskich; świadkowie takich sytuacji. Dokument skierowany jest też do osób mających problem z kontrolą negatywnych zachowań w stosunku do bliskich oraz do przedstawicieli służb, instytucji i organizacji pozarządowych realizujących zadania dotyczące przeciwdziałania przemocy domowej w każdym aspekcie.
Co ważne, nowy program przewiduje efektywną i jeszcze lepszą współpracę na rzecz ograniczenia społecznego problemu oraz wsparcia osób, rodzin nim dotkniętych. Chodzi też o rozwój systemu przeciwdziałania przemocy domowej. Stąd potrzebne jest jeszcze większe zaangażowanie, m.in. jednostek administracji rządowej i samorządowej, instytucji pomocowych, oświatowych, leczniczych, Sądu, Policji oraz organizacji pozarządowych. Program zakłada też konsekwentne doskonalenie, podnoszenie kompetencji zawodowych osób zajmujących się zapobieganiem przemocy domowej, szkolenia dla kadr z wykorzystaniem nowych metod i narzędzi w pracy.
MOPR zapobiega przemocy domowej
– Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie od wielu lat prowadzi działania w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej. Są one wieloaspektowe, zarówno w zakresie pomocy i interwencji, ale również profilaktyki, edukacji czy dotyczący działań post-interwencyjnych. Ważnym punktem na mapie Gdańska jest działający w strukturach MOPR Ośrodek Interwencji Kryzysowej, który działa 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę. Można tam otrzymać pomoc psychologiczną i socjalną, ale również bezpieczne schronienie w różnych kryzysach – mówi Agnieszka Chomiuk, dyrektor MOPR w Gdańsku. – Udzielamy również pomocy w języku angielskim i ukraińskim, tak, żeby każdy kto się do nas zgłosi mógł otrzymać wsparcie. Każde zgłoszenie o tym, że komuś dzieje się krzywda, jest przez nas weryfikowane. W Gdańsku działa także miejski system interwencji kryzysowej, który skupia ponad 30 podmiotów, działających w tym obszarze. Myślę, że to bardzo ważne, żeby pomoc była stała, komplementarna, ale też oparta o bardzo dobrą współpracę służb miejskich, instytucji i organizacji pozarządowych, które też wiele wysiłku wkładają w to, żeby uzupełniać ofertę miejską.
Bardzo ważną rolę spełnia Ośrodek Interwencji Kryzysowej (OIK) MOPR, przy pl. Ks. Gustkowicza 13 w Nowym Porcie. Placówka służy specjalistycznym, interwencyjnym, całodobowym wsparciem mieszkankom i mieszkańcom, którzy znaleźli się w sytuacji ekstremalnej, trudnej. Specjalistki i specjaliści OIK są do dyspozycji osób potrzebujących, pod numerem tel.: 58 511 01 21. Świadczą oni pomoc m.in.: w sytuacjach zagrażających zdrowiu lub życiu człowieka (przemoc, próby samobójcze, klęski żywiołowe); w obliczu innych poważnych zagrożeń i kryzysów (nadużycia seksualne, uzależnienie); w sytuacjach trudnych psychologicznie (utrata bliskiej osoby, rozwód, konflikty rodzinne, bezrobocie). Wspierają osoby przeciążone psychicznie, doświadczone np. ciężką chorobą.
W razie zagrożenia zdrowia, życia, bezpieczeństwa – Ośrodek zapewnia schronienie w hostelu interwencyjnym, pomoc psychologiczną, pedagogiczną oraz socjalną. Specjalistki i specjaliści prowadzą też szerokie działania pomocowe, interwencyjne w przypadkach krzywdzenia m.in. dzieci, młodzieży, osób starszych i osób z niepełnosprawnościami. Tylko w 2024 roku OIK otrzymał 792 zgłoszenia w związku z przemocą – 521 dotyczyło kobiet, 202 dot. dzieci oraz 69 mężczyzn. Ośrodek zajmuje się również edukacją, profilaktyką w kwestii przeciwdziałania przemocy domowej.
OIK to:
- możliwość całodobowego uzyskania interwencyjnego wsparcia psychologicznego dla dzieci, młodzieży oraz rodziców, w związku z doświadczaniem przemocy domowej, kryzysów normatywnych, wykorzystania seksualnego; możliwość otrzymania pomocy także dla osób posługujących się językiem ukraińskim i angielskim; możliwość uzyskania wsparcia terapeuty uzależnień dla osób dorosłych z problemem uzależnienia od alkoholu (jeden z czynników wyzwalających agresywne zachowania względem członków rodziny, w tym wobec dzieci);
- podejmowane działania interwencyjne przez pracowników OIK w 2024 r.: konsultacje interwencyjne dot. przemocy wobec dzieci – 188, zagrożenie wystąpienia zdarzeń suicydalnych u najmłodszych związane z podejrzeniem przemocy – 77 interwencji;
- dyżur pracownika MOPR po godzinach pracy Ośrodka – gotowość udziału w interwencjach dot. konieczności zapewnienia ochrony dziecku w sytuacji ujawnienia przemocy domowej oraz całodobowe wsparcie funkcjonariuszy Policji w ich działaniach dot. zaniedbań i krzywdzenia dzieci;
- prowadzenie kampanii społecznej pt. „Dom bez przemocy” – zwiększanie świadomości mieszkanek i mieszkańców w zakresie reagowania na problem. W tym celu m.in. każdego roku cykliczne prowadzenie akcji informacyjnej w mediach klasycznych, społecznościowych, za pośrednictwem portali internetowych i w komunikacji miejskiej, o dostępnym wsparciu w mieście;
- działanie całodobowego telefonu interwencyjnego – 797 909 112 – dla osób doświadczających przemocy domowej, także świadków zdarzeń, obsługiwanego przez specjalistów OIK;
- prowadzenie kampanii społecznej pt. „Bądź po dobrej stronie. Lepsza/y dla bliskich”, adresowanej do osób wykazujących zachowania agresywne wobec członków rodziny. Mieszkanki i mieszkańcy stosujący przemoc m.in. uzyskają informację o podmiotach realizujących działania terapeutyczne w mieście i wsparcie, pod numerem tel. OIK: 58 511 01 21 (czynny całą dobę);
- prowadzenie szkoleń wewnętrznych w MOPR dla pracowników socjalnych, asystentów rodzin, pracowników Wydziału Pieczy Zastępczej w celu podnoszenia ich wiedzy nt. profesjonalnego wsparcia dla osób doświadczających przemocy domowej, w tym dzieci, oraz z zakresu rozpoznawania symptomów krzywdzenia najmłodszych;
- prowadzenie szkoleń dla rodzin zastępczych z zakresu rozpoznawania symptomów krzywdzenia dzieci;
- systematyczne prowadzenie działań szkoleniowych dla placówek szpitalnych, placówek oświatowych, w szczególności przedszkoli, nt. przeciwdziałania społecznemu problemowi.
OIK MOPR organizuje również warsztaty dla osób doznających przemocy oraz szkolenia dla specjalistów miejskich, z zakresu rozpoznawania problemu i właściwego reagowania. Każdego roku, cyklicznie odbywają się w Ośrodku zajęcia warsztatowe, m.in. przygotowujące do spraw sądowych; podnoszące umiejętności wychowywania dzieci bez przemocy. Prowadzone są też grupy wsparcia dla osób doświadczających agresji od bliskich.
– Gdańscy policjanci każdego dnia przyjmują zgłoszenia dotyczące przestępstwa znęcania się psychicznego bądź fizycznego. Są to sytuacje bardzo trudne. Niemniej robimy wszystko, by zapewnić bezpieczeństwo osobom doświadczającym przemocy. Zarówno Ośrodek Interwencji Kryzysowej, jak i MOPR służą wsparciem funkcjonariuszy – mówi Ewelina Szulczak, podkomisarz z Wydziału Prewencji Komendy Miejskiej Policji w Gdańsku. – Niebawem mieszkańcy Gdańska będą mogli także bezpłatnie korzystać z broszury, która powstała dzięki środkom Urzędu Miejskiego w Gdańsku i dowiedzieć się z niej wiele na temat przemocy domowej: gdzie się zgłosić, co robić, jak zadziałać i jak pomagać. Jako koordynator procedury Niebieskie Karty i jako policjantka, w imieniu moim i moich kolegów i koleżanek, chciałabym podziękować za to, że możemy służyć w mieście, w którym rządzący nie zgadzają się na przemoc domową.
Projekty i pomoc prawna
Na zlecenie gdańskiego MOPR, realizowane są w mieście m.in. projekty i programy pomocowe, profilaktyczne dla osób doświadczających problemu społecznego. Są one ukierunkowane zwłaszcza na wsparcie rodzin z dziećmi. Ich adresatami są osoby doznające przemocy, także osoby mające problem z zachowaniami agresywnymi wobec najbliższych – w tym wypadku działania głównie pod kątem psychologiczno-terapeutycznym. Szczegółowe wiadomości nt. dostępne są na podstronie MOPR „Dom bez przemocy”, w zakładce: „Programy pomocowe, informatory” (link przekierowuje na tematyczną stronę internetową).
W Gdańsku działa nieodpłatna pomoc prawna, poradnictwo obywatelskie wraz z mediacją. Realizacją tego zadania zajmuje się MOPR oraz organizacje pozarządowe. Pomoc udzielana jest w 19 punktach w mieście. Ze wsparcia specjalistek i specjalistów korzystają także osoby doznające zachowań agresywnych od bliskich. Od 2020 roku w ramach usługi działa „Punkt specjalistyczny nieodpłatnej pomocy prawnej dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, doświadczających problemów przemocy”. W ramach całego zadania w mieście, liczba porad udzielonych wyniosła odpowiednio: w 2021 roku – 33, w 2022 roku – 21 oraz w 2023 roku – 40.
Marcin Szeląg
fot P Wittman
Urząd Miejski w Gdańsku
