We wtorek o godzinie 12:00 pod mieszczącym się na skwerze Skwer Rotmistrza Pileckiego Pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego odbyły się coroczne obchody rocznicy utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego. W tegorocznych obchodach tradycyjnie wzięli udział elbląscy kombatanci, przedstawiciele samorządu i parlamentarzystów, radni, przedstawiciele służb mundurowych, stowarzyszeń oraz ugrupowań politycznych, poczty sztandarowe oraz elblążanie.
Podczas obchodów do zebranych zwrócili się wicewojewoda warmińsko-mazurski Piotr Opaczewski, prezydent Elbląga Witold Wróblewski oraz przewodniczący Rady Miejskiej Antoni Czyżyk.
Piotr Opaczewski zwrócił uwagę na to jak rozbudowane były struktury Polskiego Państwa Podziemnego, które było ewenementem na skalę światową. Do podziemia zeszły nie tylko struktury wojskowe, ale również pion administracyjny. Były departamenty zajmujące się rolnictwem, oświatą, kulturą, pomocą społeczną czy finansami. Jako przykład podał szkolnictwo, gdzie mimo, że wg. Heinricha Himmlera Polak miał umieć jedynie liczyć do 500, pisać swoje imię i nazwisko oraz miał być nauczony bezwzględnego posłuszeństwa wobec Niemiec to w tajnych kompletach, czyli funkcjonujących zakazanych szkołach wydano około 6,5 tysiąca świadectw dojrzałości a około 10 tysięcy osób ukończyło studia. Jednocześnie w domach i piwnicach wystawiano między innymi sztuki teatralne.
Prezydent Elbląga Witold Wróblewski zwrócił uwagę między innymi na to, że okupanci planowali sprowadzić dążyli do likwidacji wszelkich przejawów funkcjonowania państwa. Wg. Hitlerowców Polska miała być polem eksploatacji a Polacy najniższą grupą ludzi którą należy wykorzystywać. Sowieckie spojrzenie z kolei zakładało zgładzenie wrogów klasowych oraz stworzenie zastraszonego społeczeństwa sowieckiego. By to uczynić chcieli oni zlikwidować inteligencje, elity społeczeństwa polskiego oraz pozbyć się wszelkich polskich symboli w przestrzeni publicznej. Te działania były właśnie odruchem obronnym, którego konsekwencją było utworzenie państwa podziemnego.
„Udział w strukturach Państwa Podziemnego niósł ogromne ryzyko, łącznie z tym najwyższym – utratą życia w momencie dekonspiracji. To była cena, którą przyszło płacić za obronę polskości. Jednak dla Polaków, którzy z takim trudem tworzyli II Rzeczpospolitą i mieli doświadczenie w formowaniu państwa, jego ciągłość wydawała się czymś oczywistym. To jeden z największych wysiłków mobilizacyjnych polskiego społeczeństwa w XX wieku. Jesteśmy dziś winni pamięć twórcom Polskiego Państwa Podziemnego i naszą wdzięczność za to, że dzięki ich odwadze podczas II wojny światowej mogliśmy wtedy mówić o Polsce walczącej. W imieniu elblążan składam dziś hołd twórcom i uczestnikom Polskiego Państwa Podziemnego. Cześć ich pamięci! „ – podsumował prezydent Witold Wróblewski.
Po okolicznościowych przemówieniach przyszła kolej na Apel Pamięci zakończony salwą honorową oraz ceremonia składania kwiatów, wieńców i zniczy.
Polskie Państwo podziemne swój początek miało w nocy z 26 na 27 września 1939 roku. Powstała wtedy w oblężonej Warszawie Służba Zwycięstwu Polski – konspiracyjna organizacja wojskowa, mająca prowadzić walkę przeciw okupantom. 13 listopada 1939 roku została ona przekształcona w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), podlegający rządowi emigracyjnemu. 14 lutego 1942 roku generał Władysław Sikorski przekształcił ZWZ w Armię Krajową (AK). Jej Komendantem Głównym został generał Stefan Rowecki, wybitny teoretyk walk miejskich. Utworzenie AK miało służyć scaleniu wszystkich grup wojskowych w jedną organizację, podległą rządowi RP na uchodźstwie.
Było to największe państwo podziemne w Europie, z 200-tysięczną armią, parlamentem, sądownictwem i szkolnictwem. Sądy wydawały między innymi wyroki na zdrajców a podziemne wyższe uczelnie kształciły polonistów, historyków, matematyków, lekarzy. W czasie wojny, studia ukończyło prawie 10 tysięcy studentów. Nigdzie w okupowanej Europie nie powstały tak rozbudowane struktury tajnej administracji.
