Po raz pierwszy nazwiska 52 „elbląskich” Powstańców Warszawskich zostaną odczytane podczas Apelu Pamięci 12 sierpnia na cmentarzu Dębica, podczas spotkania Śladami „Elbląskich” Powstańców Warszawskich cz. II. Na zakończenie pierwszego, w dniu 30 lipca na cmentarzu Agrykola, uczestnicy zaproponowali, by zapalić znicze także na grobach powstańców na cmentarzu Dębica.
Zapraszam do uczczenia Powstańców Warszawskich, którzy wiele lat mieszkali w Elblągu. O ich losach opowiem podczas spotkania. Zaprezentuję także zdjęcia archiwalne.
Tytuł spotkania: Śladami „Elbląskich” Powstańców Warszawskich cz. II
Miejsce: Cmentarz Dębica
Czas: 12 sierpnia godz. 17.30
Organizator: Elbląscy Patrioci i Okręgu Pomorski Związku Żołnierzy NSZ
Obecność zapowiedziały rodziny kombatantów.
Grażyna Wosińska
Kazimierz Kubaszewski, powstaniec warszawski
Druga lista „elbląskich” Powstańców Warszawskich
1 Janusz Kustowski „Dżems”
V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – oddział osłony Komendy Obwodu OS-V (dawny „ODB-19”) – IV pluton.
Odznaczenia: Krzyż Walecznych, Odznaka Grunwaldzka.
Od października 1946 r. w Elblągu – kierownik techniczny Państwowych Warsztatów Samochodowych nr 1.
2 Mieczysław Zadróżny „Butrym” „Krzemieniecki”.
Podczas okupacji Bataliony Chłopskie. Zmarł w Elblągu.
3 Jan Cysarz „Pilot”
Armia Krajowa – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – zgrupowanie „Chrobry II” – II batalion „Lecha Grzybowskiego” – 6. kompania „Jeremi”.
Zmarł w Elblągu.
4 Anna Szabłowska „Hanka”
„Bakcyl” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) – batalion „Zaremba”- „Piorun” – Szpital Polowy ul. Wilcza 61.
Zmarła w Elblągu.
5 Andrzej Krawczyk „Dziki”
Armia Krajowa – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – zgrupowanie „Chrobry II” – II batalion „Lecha Grzybowskiego” – 6. kompania „Jeremi”; następnie w 3. kompanii.
Zmarł w Elblągu.
6 Andrzej Stanisław Kostecki „Zjawa”
Armia Krajowa – Grupa „Północ” – odcinek „Kuba” – „Sosna” – Dywizjon Motorowy Obszaru Warszawskiego AK – oddział wypadowo-szturmowy por. „Ryszarda” – drużyna plut. pchor. „Niemirycza”.
Ranny w głowę w nocy 30/31 sierpnia 1944 r. podczas próby przebicia oddziałów staromiejskich do Śródmieścia, do którego przeszedł kanałami.Odznaczony m.in. Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Honorowym za Zasługi w Rozwoju Elbląga,Medalem Wojska.
W 1951 roku, będąc na trzecim roku statystyki Akademii Handlowej w Poznaniu, odbywał praktykę wakacyjną w Miejskim Przedsiębiorstwie Remontowo-Budowlanym w Elblągu. Napisał pracę dyplomową: „Finansowanie remontów w M.P.R.B. w Elblągu”. Jednak nie zaliczył trzeciego roku. Nakazem został skierowany do pracy do tego samego przedsiębiorstwa.
Na podstawie donosu, że w grupie znajomych wyraził się negatywnie na temat zbliżających się wyborów do Sejmu PRL, aresztowany 26 września 1952 r. i w kajdankach doprowadzony na dworzec kolejowy w Elblągu. W ciągu trzech pierwszych miesięcy aresztowania pracował przymusowo w Zakładach Taboru Kolejowego w Elblągu. Orzeczoną karę 12 miesięcy obozu pracy darowano na mocy Ustawy Amnestyjnej z 1952 roku.
Po wypuszczeniu z aresztu w czerwcu 1953 r. pracował w Spółdzielni Inwalidów „Wolność” w Elblągu oraz w innych zakładach i instytucjach. Zmarł w naszym mieście.
7 Romuald Gebert „Septimus”
Armia Krajowa – Grupa „Północ” – zgrupowanie „Róg” – Brygada Dyspozycyjno-Zmotoryzowana przy Kwaterze Głównej NSZ „Koło”. Po wojnie krótko mieszkał w Elblągu.
8 Kazimierz Sęk „Burza”
Armia Krajowa – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – zgrupowanie „Chrobry II” – II batalion „Lecha Grzybowskiego” – 5. kompania – III pluton. Zmarł w Elblągu.
9 Mieczysław Filipowicz „Mały”
Armia Krajowa – Grupa „Kampinos” , następnie II Obwód „Żywiciel” (Żoliborz) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – zgrupowanie „Żaglowiec” – pluton 207 i pluton 204. Zmarł w Elblągu
10 Jerzy Miasnikow-Mianowski „Dostoja”
Okręg Warszawski Armii Krajowej – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – 3. Rejon „Ratusz” – Wojskowa Służba Ochrony Powstania – VI zgrupowanie WSOP – batalion „Bełt” – 2. kompania. Po zakończeniu Powstania w niewoli. Mieszkał i zmarł w Elblągu.
11 Tadeusz Hornziel „Róg”
Armia Krajowa – I Obwód „Radwan” – Grupa Bojowa „Krybar” – Grupa Techniczna. Hornziel brał udział w budowie słynnego wozu pancernego „Kubuś”. Należał do grupy montażowej i wykonywał papierowe szablony do wycinania detali
Od 1 maja 1945 roku w Elblągu: instruktor powiatowy pożarnictwa, Powiatowy komendant Straży Pożarnych Województwa Gdańskiego, Zastępca komendanta Zawodowej Straży Pożarnej. Organizował straż w terenie, m.in. w Tolkmicku i Milejewie.
Zmarł w Olsztynie
12 Wacław Rokita
Kedyw Komendy Głównej Armii Krajowej – zgrupowanie „Radosław”
Ranny w nogę 27sierpnia1944 roku. Szlak bojowy: Wola – Stare Miasto do 2 września 1944 roku.
Po powstaniu wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną, przez obóz przejściowy w Pruszkowie trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Mauthausen. 5 maja 1945 r. został wyzwolony on przez oddziały amerykańskie. Po powrocie do Polski zamieszkał w Elblągu w latach 1946-1981.
13 Wiktor Frączkowski „Wiktor”
Komenda Główna Armii Krajowej – Oddział III (Operacyjno-Szkoleniowy) – Wydział Lotnictwa „Bociany” – Baza Lotnicza „Łużyce” – 5. kompania. Po wyjściu z miasta – 25. pułk piechoty AK Ziemi Piotrkowsko-Opoczyńskiej (Okręg Łódzki Armii Krajowej – Podokręg Piotrków). Zmarł w Elblągu.
14 Mieczysław Tadeusz Liwo „Milik”
V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – 1. Dywizjon Artylerii Konnej im. Józefa Bema. Za działalność w WiN skazany w pierwszej instancji na karę śmierci, potem zamieniono na dożywocie. Po rehabilitacji i zwolnieniu z więzienia pracował w Elblągu. Zmarł w Gdańsku.
15 Witold Butkiewicz „Lewańczuk”
Armia Krajowa – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – Podobwód „Sławbor” (Śródmieście-Południe) – odcinek wschodni „Bogumił” – batalion „Miłosz” – 3. kompania.
Aresztowany w marcu 1953 r. w Elblągu i przekazany władzom sowieckim jako „przestępca wojenny”. Wywieziony do więzienia w Mińsku Białoruskim, gdzie przebywał do 18 stycznia 1954 r. Powrócił do kraju z grupą imigrantów z ZSRR.
Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami za walkę zbrojną w szeregach AK
16 Piotr Zbigniew Łubieński „Andrzej”
Komenda Główna Armii Krajowej – pułk „Baszta” – batalion „Karpaty” – kompania K-1 – I pluton. Trafił do Obozu Stutthof, potem Neustadt. Do kraju powrócił 2 grudnia1945. Od stycznia 1946 roku do września 1948 roku mieszkał w Elblągu, tam pracował w PKP i Państwowych Warsztatach Samochodowych, zdał maturę w liceum im. Kazimierza Jagiellończyka. W latach 1946-1948 działacz harcerski. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Oświęcimskim, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi.
17 Jan Kurdwanowski „Krok”
Armia Krajowa – Grupa „Północ” – odcinek „Kuba”- „Sosna” – batalion „Chrobry I” – 3. kompania, na Czerniakowie w zgrupowaniu „Kryska”. W latach 1951-1953 był ordynatorem oddziału dziecięcego szpitala w Elblągu, a w latach 1953-1957 asystentem w klinice dziecięcej przy ulicy Działdowskiej w Warszawie. Emigrował do USA.
Przed wojną w Sulejówku, sąsiad marszałka Piłsudskiego.
18 Janusz Gorgoniusz Przedpełski „Żbik”
Armia Krajowa – Grupa „Północ” – zgrupowanie „Róg” – I batalion WSOP „Dzik” (Wojskowa Służba Ochrony Powstania). Na terenie Śródmieścia kompania „Dzik” w batalionach „Iwo” – „Ostoja”. Z niewoli powrócił do kraju w sierpniu 1946 roku. Początkowo osiadł w Elblągu, w 1949 r. ukończył liceum ekonomiczne i zdał maturę.
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Warszawskim Krzyżem Powstańczym. Za wkład w rozwój światowego sportu najwyższe odznaczenie Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego – Order Olimpijski.
19 Andrzej Maria Kamiński „Ralf”
V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 4. Rejon – adiutant Komendanta Rejonu.
Po kapitulacji Modlina w 1939 roku ciężko ranny przebywał w Heeres Kriegslazarett Elbing (Elbląg) jako jeniec. W sierpniu 1940 roku wskutek przeciągających się formalności uciekł z niewoli do Warszawy, posługując się fałszywym zwolnieniem z obozu i prawdziwymi dokumentami niemieckiej komisji lekarskiej.
20 Halina Antonina Donimirska
urodzona Czernin – Elbląg. Armia Krajowa – zgrupowanie „Radosław” – batalion „Miotła”, następnie zgrupowanie „Sienkiewicz” oraz odcinek „Kuba”- „Sosna” – batalion „Gozdawa” – kompania motorowa „Orlęta”.
21 Danuta Zofia Mancewicz „Danusia” „Grażyna”
sanitariuszka i łączniczka.
Okręg Warszawski Armii Krajowej – Kedyw Okręgu – Oddział Dyspozycyjny A – „Kolegium A” – od 2 sierpnia 1944 r. w zgrupowaniu „Radosław” – od 12 sierpnia 1944 r. w pułku „Broda 53” – batalion „Zośka” – oddział ppor. „Śnicy”. Ciężko ranna w płuca 16 września 1944 roku w rejonie Wału Miedzeszyńskiego, tuż po udanej przeprawie przez Wisłę. Leczona w szpitalach podwarszawskich do grudnia 1944 roku. W tym czasie przeszła kilka operacji, jednak odłamki w płucach nosiła do końca życia.
Grała w latach 1960–1961 w Teatrze im. Stefana Jaracza Olsztyn-Elbląg oraz 1975–1977 w Teatrze Dramatycznym w Elblągu. Występowała na jednej scenie z Aliną Janowską w Teatrze Syrena. W „M jak Miłość” zagrała babcię „Bogusię”.
22 Hilary Pracz Praczyński „Ojciec Gwardian”
kapelan Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego. Armia Krajowa – Grupa „Kampinos”. Po wojnie proboszcz parafii św. Wojciecha w Elblągu w latach 1945- 1956.
23 Mieczysław Schreyer „Ryk”
Komenda Główna Armii Krajowej – II rzut
1939-44 Komenda Główna Armii Krajowej – Oddział III (Operacyjno-Szkoleniowy) – Wydział Saperów
24 Anna Schreyer z d. Nerc „Hanka z Woli” łączniczka
25 Kazimierz Kubaszewski
Pochowany na cmentarzu Agrykola
26 Czesław Juchniewicz „Śmiały”Armia Krajowa – zgrupowanie „Radosław” – pułk „Broda 53” – batalion „Zośka” – 2. kompania „Rudy” – I pluton „Sad” – 2 drużyna.
Szlak bojowy:Wola – Stare Miasto.Stare Miasto ul. Koźla – ranny w nogę odłamkiem granatnika.Wyszedł z miasta z ludnością cywilną i w październiku 1944 r. wyjechał do Częstochowy, następnie w obawie przed aresztowaniem przez UB udał się do Elbląga.W konspiracji od 1940 r. – Szare Szeregi, od 1942 r. „Bojowe Szkoły”, od 1943 r. „Grupy Szturmowe”: w 2. drużynie I plutonu „Sad”, 2. kompani „Rudy” batalionu „Zośka”
Grażyna Wosińska
Fot. archiwum rodzinne Katarzyny Iwanowskiej
