Każdy zwiedzający Polskę północną nie może pominąć Malborka. Zapewne niewiele osób kojarzyło by to średniej wielkości miasto z dużą cukrownią gdyby nie największy w Europie zamek, wzniesiony z cegły palonej. Muzeum Zamkowe w Malborku, gospodarz tego kompleksu należy obecnie do największych i najważniejszych muzeów w Polsce. Wspomniane muzeum jest także jednym z najbardziej obleganych w Polsce – w sezonie mury zamku malborskiego odwiedza dziennie po kilka tysięcy osób z całego świata. To najważniejszy punkt turystyczny w tej części kraju. Ale od początku…
Nieco historii na sam początek…
Zamek krzyżacki w Malborku przede wszystkim kojarzony jest z Zakonem Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Dla Niemców jest to „Zakon Niemiecki”, zaś w Polsce utarła się nazwa „zakon krzyżacki”. Powołany w 1190 roku w czasie III. wyprawy krzyżowej na terenie obecnej północnej Polski pojawił się na przełomie lat 20. i 30. XIII wieku. Początki zamku w Malborku datuje się jednak na lata 70. XIII wieku. Planowany był jako jeden z wielu zamków konwentualnych i siedziba komturii. W 1309 roku dotychczasowa siedziba wielkiego mistrza – najważniejszej osoby w Zakonie została przeniesiona z odległej Wenecji do Malborka. Typowy jak na prowincję pruską Malbork zrobił oszałamiającą karierę. Aby dostosować go do tak ważnej i rozbudowanej funkcji kompleks został powiększony do obszaru ponad 20 hektarów. Wzniesiono znane do dziś wspaniałe obiekty, takie jak Wielki Refektarz czy Pałac Wielkich Mistrzów – dziś jedną z najwspanialszych i najlepiej zachowanych rezydencji królewskich średniowiecza. Trzeba pamiętać, że „Malborka od razu nie zbudowano”. Zamek od końca XIII wieku po połowę wieku XV był wielkim placem budowy.
W średniowieczu zamek malborski uchodził za twierdzę nie do zdobycia. Sama nazwa zamku – Marienburg – gród Maryi oraz mozaikowa 8-metrowa figura Matki Boskiej była gwarantem tej tezy. I rzeczywiście, po wygranej Władysława Jagiełły jego siłom nie udało się potem zdobyć zamku. W 1457 roku, w czasie tzw. wojny trzynastoletniej stolica państwa zakonnego została przez króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka… kupiona. Odtąd zamek malborski stał się siedzibą polskiej administracji oraz rezydencją króla polskiego.
W 1772 roku w wyniku I rozbioru Rzeczpospolitej miasto i zamek Malbork znalazło się w granicach Królestwa Prus. Zamek zajęło wojsko pruskie i przebudowało w dużej części na koszary, następnie zaś na przełomie XVIII i XIX wieku Zamek Wysoki na wojskowe magazyny. Dokonano wtedy wielu bezpowrotnych zniszczeń gotyckich elementów. Postulaty ówczesnych romantyków, pobudzenie patriotyczne w Prusach spowodowały, że po wojnach napoleońskich proceder ten został na dobre zatrzymany i rozpoczęła restauracja zamku. Prace te trwały z różnymi przerwami aż do II wojny światowej gdy w wyniku działań wojennych został dość mocno zniszczony. Po wojnie jego niepewne losy odzwierciedlały zmiany właścicieli: Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, PTTK… aż do 1961 roku gdy powołane zostało Muzeum Zamkowe w Malborku.
Zamek w Malborku wpisany na listę UNESCO w 1997 roku
Nowy właściciel jakim stało się Muzeum Zamkowe w Malborku wielkimi siłami rozpoczęło odbudowę zamku, która trwa do dnia dzisiejszego. Za trud uratowania zabytku oraz jako obiekt o wysokiej randze artystycznej i kulturalnej zamek w Malborku został wpisany w 1997 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.
Zamek w Malborku to w sumie kilkuczęściowy kompleks, silnie obwarowany pasami murów, baszt, fosami i wałami ziemnymi. Najważniejsza część – zamek Wysoki to zarazem najstarszy element kompleksu. Charakterystyczną figurę Madonny, którą zrekonstruowano w latach 2014-2016, widzi każdy turysta z perspektywy kas biletowych i drogi do zamku. Mozaikowa kompozycja robiła zawsze duże wrażenie, zwłaszcza nad ranem gdy silnie odbija promienie słoneczne. W Zamku Wysokim zobaczyć można także wspaniałe pomieszczenia: tzw. „kapitularz” czy kościół Najświętszej Marii Panny ze zrekonstruowanymi przed kilkoma laty kunsztownymi sklepieniami. Wnętrze może dawać do myślenia, bowiem w środku wyeksponowano zachowane, choć mocno zniszczone ściany. Elementy odbudowane pokryto tynkiem. Na Zamku Wysokim można zwiedzić konwentualną kuchnię, a w sezonie wejść na wieżę główną gdzie roztacza się wspaniały widok na Powiśle i płaskie jak stół Żuławy Malborskie.
Kolejną ważną częścią zamku jest teren Zamku Średniego. Tu każdy znajdzie coś dla siebie: wspaniałe i bogate wystawy militariów, nie tylko krzyżackich, lecz także nowożytnych (w tym orientalnych) oraz bursztynu. Muzeum Zamkowe w Malborku przez 60 lat swojego istnienia stworzyło jedną z najciekawszych kolekcji bursztynu w Europie. W tym roku zainteresować może ciekawa wystawa zabytkowych mechanizmów z przełomu XIX i XX wieku. Zamek Średni to przede wszystkim Pałac Wielkich Mistrzów i Wielki Refektarz – największe i najwspanialsze świeckie pomieszczenie z czasów krzyżackich. Zainteresowanie może wzbudzić sposób ogrzewania tak dużego pomieszczenia, tzw. hypocaustum. W znajdującej się w tej części Infirmerii ulokowano także ciekawą wystawę prezentującą czasy polskie.
Przedzamcze, będące w średniowieczu i czasach polskich gospodarczym zapleczem zamku dziś pełni różne funkcje. Znaleźć tu można biura i pracownie konserwatorskie. W Karwanie – wielkim budynku przeznaczonym dla stacjonowania wozów taborowych i magazynowania sprzętów wojennych znajduje się dobrze wyposażona biblioteka i centrum konferencyjne.
Wizytę w zamku lepiej jest zaplanować sobie szybciej. Czas zwiedzania szacuje się na około 3,5 godziny. Trasa historyczna, tj. z wejściem na wystawy dostępna jest od wtorku do niedzieli. W poniedziałki dostępna jest tzw. trasa zielona, poprowadzona dziedzińcami, fosami, murami itd. W sezonie Muzeum otwarte jest w godzinach 9:00 – 20:00. Bilet normalny z przewodnikiem w postaci audioguide’a lub przewodnika z Koła Przewodników Malborskich kosztuje 80 zł, zaś ulgowy 60 zł. Więcej informacji na stronie internetowej Muzeum Zamkowego w Malborku.
Autor tekstu: Bartosz Skop
Artykuł pochodzi z najnowszego wydania Gazety Bogaty Region. Chcesz zobaczyć resztę artykułów?
Kliknij i zobacz wersję e-wydania Gazety Bogaty Region
