Muzeum Archeologiczno-Historyczne uzyskało dofinansowanie ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu na realizację projektu „Nieinwazyjne badania elbląskiego zamku krzyżackiego”. Oznacza to, że przez najbliższe dwa lata prowadzić będzie drobiazgowe rozpoznanie na terenie dawnego kompleksu zamku.
Według dotychczasowych ustaleń i hipotez zamek elbląski (siedziba komtura elbląskiego i jednocześnie wielkiego szpitalnika) był prawdopodobnie swoistym wzorem do budowy kolejnych warowni ceglanych państwa zakonnego w Prusach, włącznie z malborskim zamkiem wysokim. W szczytowym okresie elbląski kompleks składał się z zamku konwentualnego, podzamcza północnego pełniącego również rolę reprezentacyjną (częściowo jest to obecnie teren Muzeum) oraz przypuszczalnych podzamczy: południowego z osadą rybacką Osiek, zachodniego położonego nad rzeką oraz być może również wschodniego – rozległego obszaru po wschodniej stronie zamku – i podzamcza północnego. W rejonie dzisiejszej ulicy Zamkowej znajdowała się prawdopodobnie tzw. Brama Zamkowa prowadząca od Starego Miasta na teren kompleksu zamkowego.
Zaplanowane na tym terenie badania obejmą powierzchnię ok. 25000 m2. Obszar ten do dziś nie jest właściwie sprawdzony, co wiąże się przede wszystkim z prowadzoną od XV wieku rozbiórką zamku, bardzo słabo zachowanymi źródłami pisanymi oraz szczątkowym rozpoznaniem archeologicznym. Ponadto od końca XVII wieku był to teren przekształcany i przystosowywany do bieżących potrzeb miasta. W wyniku tychże przekształceń zamek konwentualny i pozostałe obszary zamkowe nie są czytelne w terenie.
Niestety, obecnie część tych lokalizacji jest niedostępna z powodu zachowanej substancji architektonicznej. Jednak powojenne zniszczenia spowodowały, że nadal można przeprowadzić badania na pozostałej powierzchni – na obszarach, które dotychczas nie były weryfikowane archeologicznie.
Do weryfikacji stanowiska zastosowane zostaną najnowsze metody badawcze: profilowania radarowe, fotogrametria (dron z kamerą i aparatem 4K), spektrometria, pomiary geodezyjne oraz wiercenia weryfikacyjne.
Rezultatem realizacji projektu będzie całościowe opracowanie wyników badań, z wytycznymi konserwatorskimi i określeniem zasięgu oraz sposobu ochrony dawnego zespołu zamku. Zakończenie projektu przewidziano na 2022 rok.
Agnieszka Sławińska
Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu
