Ireneusz Kania, tłumacz i poliglota, autor przekładów z kilkunastu języków, w tym z sanskrytu, tybetańskiego i hebrajskiego, został laureatem Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego za całokształt działalności przekładowej. Za przekład dzieła wydanego w latach 2020-2022 nagrodzono René Koelblena i Stanisława Waszaka, którzy brawurowo przełożyli z języka francuskiego „Zniknięcia” Georges’a Pereca. Wieczorem 21 kwietnia w Centrum św. Jana nagrody wręczyła laureatom prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz.
Zapewniając krążenie między literaturami, przekład inicjuje nowe style, buduje bogatą sieć inspiracji oraz poszerza nasze rozumienia świata i ludzi. Nagroda za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego jest wyrazem uznania dla maestrii tłumaczy i tłumaczek literatury pięknej. Przyznawana co dwa lata posiada również wymiar finansowy – 50 000 zł otrzymują laureaci nagrody za całokształt, 30 000 zł autorzy wyróżnionych przekładów konkretnego dzieła. Zwycięzców tegorocznej edycji Nagrody wybrała Kapituła obradująca w składzie: Carlos Marrodán Casas, Anna Korzeniowska-Bihun, Piotr Paziński, Julia Różewicz i Anna Wasilewska (przewodnicząca Kapituły).
– Imponujący dorobek Ireneusza Kani, tłumacza, eseisty i polihistora, obejmuje ponad sto pozycji z szesnastu języków nowożytnych i starożytnych. W jego bibliografii nie ma tytułów przypadkowych ani błahych, należących do literatury popularnej, tymczasowo modnej i nietrwałej. To dzieła starannie dobierane według pewnego klucza, należące do klasycznego repertuaru humanistyki. Przełożone z oryginału. Z pogranicza historii idei, kultur, filozofii religii, mitologii i historiozofii. Należące przede wszystkim do kategorii prozy eseistycznej, choć na liście przekładów figurują także listy, dzienniki i maksymy. Laureat przyswoił polszczyźnie całe obszary kulturowe, w tym kultury tybetańskiej, hebrajskiej, rumuńskiej, nowogreckiej, niemieckiej, francuskiej i włoskiej – czytamy w laudacji na cześć Ireneusza Kani.
Ireneusz Kania urodził się w 1940 roku w Wieluniu. Studiując romanistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, pogłębiał równolegle swoją wiedzę o językach orientalnych (hebrajskim, chińskim, sanskrycie). W tym czasie uprawiał wyczynowo sporty i dotąd pozostaje aktywny fizycznie. Debiutował w 1972 roku, publikując w „Przeglądzie Orientalistycznym”. W następnych latach przekładał również z języka angielskiego, niemieckiego, francuskiego, rosyjskiego, rumuńskiego, włoskiego i sanskrytu. W latach 1983-1988 prowadził prywatny kurs języka tybetańskiego. W latach 90. prowadził zajęcia z przekładu literackiego w Studium Literacko-Artystycznym UJ. Za pracę przekładową otrzymał wiele nagród i odznaczeń, do których dołącza Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorska im. T. Boya-Żeleńskiego.
– Bez tłumaczy, ludzi z pogranicza wyśmienitego rzemiosła i wysmakowanej sztuki, bylibyśmy niemi i ślepi. Nie bez przyczyny, mówi się o tłumaczu „drugi autor”. Gala wręczenia Nagrody to doskonały moment, aby podziękować twórcom festiwalu, jego bohaterom – tłumaczom i autorom tekstów źródłowych, oraz wiernej publiczności. Odnajdujmy w tłumaczeniu – drugiego człowieka, samych siebie, prawdę, dobro i piękno. I czytajmy, czytajmy, czytajmy! – mówiła do zebranych gości, nominowanych i laureatów Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska.
Laureatami nagrody za przekład dzieła wydanego w latach 2020-2022 zostali René Koelblen i Stanisław Waszak, którzy z języka francuskiego przetłumaczyli „Zniknięcia” Georges’a Pereca (wyd. Lokator 2022).
– 300-stronicowa detektywistyczna powieść Pereca to najdłuższy w literaturze światowej lipogram, w którym ani razu nie pojawia się litera „e”, najczęściej występująca w języku francuskim samogłoska. (…) Obaj tłumacze dokonali wyczynu, zdawałoby się, niemożliwego – brawurowo ułożyli perekowskie puzzle, puścili w ruch bezlitośnie perfekcyjną maszynerię, w której nieobecność samogłoski „e” wymusiła ingerencję w strukturę tekstu, zmianę numeracji poszczególnych części i rozdziałów. Obaj tłumacze zdołali pokonać ogrom trudności technicznych, uratować wszelkie aluzje, dwuznaczności i podteksty, zachować rytm tej doskonale zorkiestrowanej prozy, nie stroniącej od groteski i czarnego humoru – czytamy w laudacji dla René Koelblena i Stanisława Waszaka.
Stanisław Waszak – od ponad 30 lat pracuje jako dziennikarz, a od niedawna również wicedyrektor warszawskiego biura Agence France-Presse. Tłumacz i autor przekładów piosenek na język polski, współprowadzący przez 3 lata, z René Koelblenem, zajęcia z przekładu piosenek w Instytucie Romanistyki na Uniwersytecie Warszawskim.
René Koelblen – inżynier, absolwent École Centrale de Paris (wydział matematyki stosowanej). W latach 1983-1985 lektor języka francuskiego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, od 1986 roku związany z branżą informatyczną. Tłumacz i autor przekładów piosenek (polski-francuski, francuski-polski) współprowadzący przez 3 lata, ze Stanisławem Waszakiem, zajęcia z przekładu piosenek w Instytucie Romanistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Przetłumaczył na język polski wywiad-rzekę Jolanty Kurskiej z Adamem Michnikiemi i Bernardem Kouchnerem pt. „Rozmowy w Awinionie”.
Pozostałe osoby nominowane do nagrody translatorskiej za przekład dzieła w 2023 roku:
- Krzysztof Majer (język angielski) za przekład książki „Kochanka Wittgensteina” Davida Marksona, wyd. PIW 2022.
- Sebastian Musielak (język fiński) za przekład książki „Polowanie na małego szczupaka” Juhaniego Karili, wyd. Marpress 2021.
- Kamil Pecela (język litewski) za przekład książki „Silva rerum IV” Kristiny Sabaliauskaitė, wyd. Wydawnictwo Literackie 2022.
- Anna Sawicka (język kataloński) za przekład książki „Diamentowy plac” Mercè Rodoredy, wyd. Marginesy 2022.
- Tomasz Swoboda (język francuski) za przekład książki „Sodoma i Gomora” Marcela Prousta, wyd. Officyna 2022.
- Aga Zano (język angielski) za przekład książki „Dziewczyna, kobieta, inna” Bernardine Evaristo, wyd. Wydawnictwo Poznańskie, 2021.
Gdańskie Spotkania Literackie Odnalezione w tłumaczeniu dają możliwość spojrzenia na literaturę ze świeżej perspektywy, w której przekład staje się punktem wyjścia do rozmów o świecie i dynamice zachodzących w nim zmian. Tłumaczenia, o których mówimy, to z jednej strony intymna konfrontacja z tekstem, z drugiej zaś sposób budowania relacji między ludźmi, kulturami i gatunkami sztuki. Motywem przewodnim edycji odbywającej się w 2023 roku (20-22 kwietnia) jest przekład dramatów. Organizatorem wydarzenia jest Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku. Fundatorem Nagrody za Twórczość Translatorską im. T. Boya-Żeleńskiego jest Miasto Gdańsk.
Partnerzy wydarzenia:Gdańsk Miasto Literatury, Ambasada Irlandii w Polsce, Centrum Mieroszewskiego, Versopolis, Austriackie Forum Kultury, Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury, Europejskie Centrum Solidarności, Czeskie Centrum Warszawa, „Tygodnik Powszechny”
Patroni medialni:„Książki. Magazyn do czytania”, „PISMO”, Radio Nowy Świat, e-teatr.pl, trójmiasto.pl.
Więcej informacji:
https://odnalezionewtlumaczeniu.pl, https://www.facebook.com/odnalezionewtlumaczeniu
Marta Bańka
fot Renata Dąbrowska
Instytut Kultury Miejskiej
