W 9. edycji Nagrody Literackiej Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności jury zdecydowało się nominować 6 spośród 22 zgłoszonych poetek i poetów. Przekłady finałowych tomów ukażą się pod koniec 2025 roku i zasilą liczącą dziś już 57 tomów serię wydawniczą Europejski Poeta Wolności – Nominacje. Wiosną 2026 roku poznamy zwycięzców aktualnej edycji konkursu – poza poetą lub poetką tradycyjnie nagrodzeni zostaną również autor lub autorka przekładu zwycięskiego tomu. Szczegóły: www.europejskipoetawolnosci.pl.
Decyzją jury Nagrody Europejski Poeta Wolności w finale aktualnej edycji konkursu znaleźli się: Amina Elmi (jęz. duński) w przekładzie Bogusławy Sochańskiej, Nora Iuga (jęz. rumuński) w przekładzie Enormiego Stationisa, Laima Kreivytė (jęz. litewski) w przekładzie Dominiki Jagiełki, Luigi Nacci (jęz. włoski) w przekładzie Joanny Ganobis, Roger Robinson (jęz. angielski) w przekładzie Bartosza Wójcika i Alicia Elsbeth Stallings (jęz. angielski) w przekładzie Janusza Solarza.
9. edycję nagrody otworzyliśmy naborem propozycji skoncentrowanych wokół twórczości żyjących poetów i poetek tworzących we wskazanych dla tej edycji językach. W trwającym do 30 września i skierowanym do tłumaczy i tłumaczek naborze otrzymaliśmy 22 zgłoszenia, spośród których jury nagrody wybrało 6 finałowych poetów i poetek. W kolejnym etapie powstaną przekłady ich twórczości – tłumacze zdecydują, czy będą to przekłady konkretnych tomów, czy też autorskie zbiory wierszy.
Jury obradowało Instytucie Kultury Miejskiej w składzie: Anna Czekanowicz, Krzysztof Czyżewski (przewodniczący), Andrzej Jagodziński (niegłosujący sekretarz jury), Cezary Łasiczka, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Michał Rusinek, Beata Stasińska, Olga Tokarczuk.
– W tej edycji jury wybierało spośród bardzo zróżnicowanych propozycji – mówi Barbara Sroka, p.o. dyrektora Instytutu Kultury Miejskiej, organizatora nagrody. – Wśród poetów i poetek zgłoszonych do konkursu znaleźli się zarówno dojrzali twórcy docenieni w swoich rodzimych krajach, jak również autorzy reprezentujący młode pokolenie i otwierający przed poezją nowy zakres tematów – dodaje Sroka.
Jury doceniło językowy kunszt nominowanych oraz głębię refleksji, jakimi poszerzają oni nasze rozumienie współczesnego świata. Dwoje spośród finalistów – Amina Elmi i Roger Robinson – to twórcy, którzy dorastali poza granicami krajów urodzenia, jednak ich doświadczenia migracji i wielokulturowości różnią się znacznie i przekładają na odmienne idiomy poetyckie. Silnym kobiecym głosem jest wyrazista i zadziorna poezja litewskiej autorki, kuratorki i artystki Laimy Kreivytė. Włoski poeta-wagabunda Luigi Nacci w swoich zabarwionych ironią poetyckich wędrówkach buduje odwołania do europejskiej kultury. Osobista twórczość rumuńskiej poetki Nory Iugi poszukuje i porusza wrażliwe nuty. Kunsztowna poezja Alicii Elsbeth Stallings czaruje niezwykłym językowym zmysłem i treściowym bogactwem.
– Cieszymy się, że w tej edycji nagrody pojawiają się tomy odwołujące się do doświadczeń dotąd nieopisanych – a przez to tym bardziej poruszające i potrzebne – mówi Stanisław Rosiek. – Poezja nominowanych twórców jest mocno osadzona we współczesności, porusza problemy, przed którymi staje dzisiaj świat i które my sami dostrzegamy w naszym życiu. Unika przy tym publicystycznych tonów, gotowych rozwiązań, pozostaje autentyczna i odważna w podejmowaniu społecznych i osobistych eksploracji – w świadczeniu sobą – dodaje juror.
Przypominamy, że w cyklu 2024-2026 czekaliśmy na propozycje skoncentrowane wokół twórczości żyjących poetów i poetek tworzących w językach angielskim, duńskim oraz farerskim, greckim, litewskim, rumuńskim i włoskim. W obrębie każdego z zaproponowanych języków uzyskaliśmy przynajmniej jedno zgłoszenie, w finale zaś znalazła się poezja tworzona w językach angielskim, duńskim, włoskim, litewskim i rumuńskim. Co istotne, zgłoszenia do nagrody oparte są o języki, w jakich tworzą poeci i poetki, nie zaś o przynależność narodową autorów.
Nagrodzony poeta lub poetka otrzyma statuetkę i nagrodę finansową w wysokości 100 tys. zł, a tłumacz lub tłumaczka wyróżnionego tomu – statuetkę i nagrodę finansową w wysokości 20 tys. zł. Wręczenie nagrody towarzyszyć będzie Festiwalowi Europejski Poeta Wolności, którego kolejna edycja odbędzie się wiosną 2026 w Gdańsku. Tomy wszystkich nominowanych twórców ukażą się pod koniec 2025 roku w serii wydawniczej Europejskiego Poety Wolności.
Fundatorem Nagrody Europejski Poeta Wolności jest Miasto Gdańsk. Organizatorem nagrody jest Instytut Kultury Miejskiej.
Szczegóły: www.europejskipoetawolnosci.pl
SYLWETKI NOMINOWANYCH
Amina Elmi (jęz. duński) i tłumaczka Bogusława Sochańska
fragment rekomendacji:
Twórczość Aminy Elmi wzbudza silne reakcje krytyków i czytelników. W centrum jej uwagi leży doświadczenie uchodźców dorastających w kraju, który zarazem jest i nie jest ich krajem. Poezja Elmi pyta o tożsamość (narodową, wyznaniową, seksualną), społeczne i emocjonalne konsekwencje bycia afrykańskimi uchodźcami w Danii. Jej twórczość jest zarazem wyraziście polityczna i bardzo osobista – z obu powodów poruszająca.
AMINA ELMI (ur. 1994) – duńska poetka somalijskiego pochodzenia. Urodziła się w 1994 roku w Somalii, skąd jej rodzice wraz z sześciorgiem dzieci wyemigrowali do Danii, gdzie Amina wychowywała się od trzeciego roku życia. Studiowała anglistykę na uniwersytecie w Aalborgu, jest także absolwentką kopenhaskiej szkoły pisarzy Forfatterskolen. Jej głośny debiutancki tom „Barbar [tavshedens objekt]” (Barbarzyńca [przedmiot milczenia]) ukazał się w 2023 roku i uzyskał prestiżową duńską nagrodę za debiut i wkrótce potem ukazał się w Szwecji i Norwegii.
BOGUSŁAWA SOCHAŃSKA – absolwentka filologii duńskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. W latach 1980-1995 pracowała jako asystentka i wykładowczyni w Katedrze Skandynawistyki tej uczelni (historia literatury duńskiej, translatoryka, język duński). Następnie, w latach 1995-1999, attaché i radca kulturalny ambasady PR w Kopenhadze oraz dyrektorka Duńskiego Instytutu Kultury w Polsce (1999-2020). Od 2021 prowadzi Szkołę Języków Skandynawskich DRIADA i współprowadzi Wydawnictwo Driada. Członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Stowarzyszenia Tłumaczy Literackich.
Nora Iuga (jęz. rumuński) i tłumacz Enormi Stationis
fragment rekomendacji:
Dla poetki posiadającej trudne doświadczenie bycia objętą komunistyczną cenzurą niezwykle ważne są przeciwstawne bieguny samotności i wolności. Od kilku dekad nie zmienia sposobu pisania swoich wierszy, nie zakłada knebla na usta. Pisała i pisze dalej, tak jak czuje.
NORA IUGA (właśc. ELEONORA ALMOSNINO, ur. 1931) – rumuńska pisarka, poetka i tłumaczka z języka niemieckiego. Jej wiersze charakteryzuje połączenie humoru z subtelnością – jedną z cech stale obecnych w bardzo wszechstronnej poezji autorki. Mimo entuzjastycznie przyjętego debiutu w 1968 roku, w latach 1971-19878 jej twórczość objęta została cenzurą, a książki wycofane z bibliotek publicznych i księgarń w Rumunii. Nora Iuga jest laureatką nagród literackich oraz wyróżnień państwowych, jako tłumaczka doceniana również za propagowanie niemieckiej kultury w Rumunii. Jest aktywną blogerką i komentatorką rumuńskiego życia literackiego. W 2023 powstał film dokumentalny na temat jej życia i twórczości. Na język polski przetłumaczono dotychczas tylko jedną jej powieść – „Dama z młodzieńcem” (tłum. Kazimierz Jurczak).
ENORMI STATIONIS (właśc. BARTOSZ RADOMSKI, ur. 1983) – filolog klasyczny, poeta i tłumacz. Absolwent polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Członek Związku Literatów Polskich. Wielokrotny stypendysta programów traduktologicznych Rumuńskiego Instytutu Kultury w Bukareszie, Narodowego Muzeum Literatury Rumuńskiej w Jassach oraz Narodowego Centrum Badań Literackich im. Mihai Eminescu w Botoszanach, a podczas studiów doktoranckich również Frankofońskiej Agencji Uniwersyteckiej AUF w Rumunii. Jako poeta zadebiutował tomem „Centaurydy” (2016). Autor czterech książek poetyckich, uczestnik i współorganizator manifestacji poetyckich. Mieszka i pracuje w Warszawie.
Laima Kreivytė (jęz. litewski) i tłumaczka Dominika Jagiełka
fragment rekomendacji:
Postulat wolności stanowienia o sobie stoi w centrum poezji Kreivytė. Jej twórczość porusza wątki LGBT+, ochrony środowiska czy równości społecznej. Przemyślenia zawarte w wierszach, skłaniają czytelnika do refleksji nad stereotypami, zachęcają do przemyślenia i zakwestionowania ustalonych norm.
LAIMA KREIVYTĖ (ur. 1972) – litewska kuratorka, artystka, poetka i pisarka. Absolwentka historii i teorii sztuki na Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie oraz kultury i studiów gender na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim w Budapeszcie. Jest autorką tomików poezji „Sapfo skai(s)tykla” (2013) i „Artumo aritmetika” (2019) oraz redaktorką i autorką katalogów i książek poświęconych sztuce. Aktywnie wpływa na rozwój kultury i sztuki poprzez włączanie do niej artystek oraz wprowadzanie innowacyjnych form kuratorskich. Organizuje wystawy i performanse feministyczne oraz queerowe, angażuje się w tematykę wolności i równości. Laureatka m.in. Nagrody Ministra Kultury za twórczość publicystyczną (2007) oraz Nagrody Kultury i Sztuki rządu Litwy (2018).
DOMINIKA JAGIEŁKA (ur. 1995) – tłumaczka z języka litewskiego. Absolwentka filologii bałtyckiej na Uniwersytecie Warszawskim i stypendystka Uniwersytetu Wileńskiego. Uczestniczka seminariów translatorskich i projektów literackich. Przekładała na język polski poezję i prozę takich autorów jak: Gintaras Bleizgys, Ona Jautakė, Akvilė Kavaliauskaitė, Aistis Žekevičius, Indrė Valantinaitė, Sara Poisson. Publikowała w czasopismach „Fabularia” i „Tekstualia”. Tłumaczenia jej autorstwa znalazły się także w zbiorze „Pauzy w milczeniu. Wybór współczesnej poezji litewskiej” (2023). Przetłumaczyła tomik poezji Ievy Toleikytė „Czerwony śliski pałac” (2024). Zawodowo związana z marketingiem i pracą w nowych mediach. Obecnie mieszka w Warszawie.
Luigi Nacci (jęz. włoski) i tłumaczka Joanna Ganobis
fragment rekomendacji:
W poezji Luigiego Nacciego najważniejsze miejsce zajmuje wędrowanie – zarówno w wymiarze fizycznym, jak i filozoficzno-artystycznym. Bycie w drodze oznacza wyjście ze schematów, poza stereotypy, poleganie na własnej wolnej woli, uczenie się szacunku do wszystkich istot.
LUIGI NACCI (ur. 1978) – włoski poeta, performer, pisarz, nauczyciel i przewodnik turystyczny. Od 2005 roku opublikował 11 tomów poetyckich i książek prozą. Jego teksty ukazują się m.in. w dziennikach „Corriere della Sera”, „il manifesto” czy triesteńskim „Il Piccolo”. Uczestnik licznych festiwali literackich i spotkań autorskich. Jest twórcą i współtwórcą wielu inicjatyw kulturowych, na przykład festiwalu wędrowania (Festivale della Viandanza, Toskania), grupy The Rolling Claps odnajdującej dawne szlaki piesze, stowarzyszenia Movimento Lento promującego kulturę powolności. Wędruje pieszo samotnie lub jako przewodnik grup stowarzyszenia Compagna dei Cammini [Towarzystwo Wędrowców], najczęściej po Półwyspie Iberyjskim i Bałkańskim oraz regionie Kras na pograniczu włosko-słoweńskim.
JOANNA GANOBIS (ur. 1988) – tłumaczka z języka włoskiego, poetka. Absolwentka filologii włoskiej (specjalność tłumaczeniowa) na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 2012 roku pracuje jako tłumaczka i recenzentka, współpracuje również z włoskimi agencjami literackimi, by promować w Polsce twórczość uznanych włoskich pisarzy. Na język polski przetłumaczyła utwory wybitnych włoskich twórców dla dzieci, takich jak Bimba Landmann, Gabriele Clima, Rossana Bossù i Paola Vitale, Serenella Quarello i Alessio Alcini, oraz dla dorosłych, m.in. Papieża Franciszka, profesora neurobiologii roślin Stefano Mancuso, dziennikarki i przyrodniczki Franceski Buoninconti, Luigiego Nacciego. Jako poetka uzyskała nagrody i wyróżnienia w ogólnopolskich konkursach poetyckich. Współtworzy Strefę Exodus w Chybiu organizującą spotkania literackie z twórcami ze Śląska Cieszyńskiego i całej Polski.
Roger Robinson (jęz. angielski) i tłumacz Bartosz Wójcik
fragment rekomendacji:
Robinson jest autorem korzystającym z bogactwa kulturowego Wysp Karaibskich, z trudnej historii kolonialnej zależności, z poruszającej własnej biografii, z języka kraju swoich przodków (trynidadzki angielski) oraz z codziennej brytyjskiej angielszczyzny, rozszerzając znaczenie tego, czym jest współczesna poezja i czym jest wspólnota, a także pisząc poetycką kronikę bieżących wydarzeń istotnych dla Czarnych Brytyjek i Brytyjczyków.
ROGER ROBINSON (ur. 1967) – urodzony w Londynie i wychowany na Trynidadzie pisarz i muzyk. Współtworzy zespół King Midas Sound, z którym – jako wokalista i autor tekstów – koncertuje i nagrywa albumy. W swoim dorobku ma również płyty solowe osadzone w stylistyce minimalistycznej elektroniki i dubu (Jahtari Records). Jego zbiór wierszy „The Butterfly Hotel” (2013) nominowano do 2014 Bocas Prize for Caribbean Literature. Książkę Robinsona „A Portable Paradise” (2019) nagrodzono w styczniu 2020 roku prestiżową T.S. Eliot Prize, a w maju tego samego roku uhonorowano ją Ondaatje Prize. Jest ponadto m.in. autorem (wspólnie z fotografem i prozaikiem Johnym Pittsem) książki „Home is Not a Place” (2022) oraz członkiem Królewskiego Towarzystwa Literackiego (ang. Royal Society of Literature).
BARTOSZ WÓJCIK – adiunkt w Katedrze Lingwistyki Stosowanej UMCS, organizator wydarzeń kulturalnych, członek Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury. Teksty autorskie publikował w „Autoportrecie”, „Dialogu”, Dwutygodniku, „Przekroju” i „Wizjach”. W duecie z Jolantą Prochowicz zredagował antologię „Poetki na czasy zarazy” (2021). Wspólnie z Olgą Godlewską prowadził Podkast Zamorski (2022-2024), czyli cykliczne rozmowy o literaturze Globalnego Południa ze wskazaniem na Karaiby i Amerykę Południową. Współredagował „Dymy. Antologię tekstów slamerskich” (2024) w duecie z Dagmarą Świerkowską-Kobus. Stały współpracownik kwartalnika „Czas Literatury”.
Alicia Elsbeth Stallings (jęz. angielski) i tłumacz Janusz Solarz
fragment rekomendacji:
A.E. Stallings dała się poznać jako mistrzyni tradycyjnych form wiersza, sonetu, villaneli, trioletu czy ghazalu. Krytycy widzą w niej czołową reprezentantkę „nowego formalizmu”. Jednak zabawa słowem, żonglerka rymami i fascynacja sonicznym aspektem języka nie są jedynie formalnymi ćwiczeniami. Jej wiersze poruszają istotne tematy, czerpiąc przy tym z tradycji kultury antycznej i ze źródeł poezji anglosaskiej.
ALICIA ELSBETH STALLINGS (ur. 1968) – amerykańska poetka i tłumaczka wiele lat mieszkająca w Grecji, obecnie zaś w Wielkiej Brytanii. Jej pierwszy zbiór wierszy, „Archaic Smile” (1998), zyskał uznanie krytyków i zdobył prestiżową nagrodę im. Richarda Wilbura. Kolejne tomy wierszy, wszystkie nagradzane w renomowanych konkursach i rankingach, ukazały się w 2006, 2012 i 2018 roku. Jej utwory ukazały się w antologiach „The Best American Poetry” w latach 1994, 2000, 2015, 2016 i 2017. Jest stałą współpracowniczką magazynów „Poetry” oraz „Times Literary Supplement”. Stallings jest także nagradzaną tłumaczką z antycznej greki, przetłumaczyła między innymi dzieła Lukrecjusza czy Hezjoda. W 2023 roku – jako druga kobieta w historii – została wybrana na prestiżowe stanowisko profesora poezji w Katedrze Poezji Uniwersytetu w Oksfordzie.
JANUSZ SOLARZ – absolwent anglistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim (1983). Odbył studia podyplomowe na kilku amerykańskich uczelniach (Syracuse University, New York University, Columbia), a następnie pracował dydaktycznie za oceanem (m.in. w Juilliard Conservatory w Nowym Jorku i Indiana University w Bloomington). W 2009 roku zaczął tłumaczyć wiersze amerykańskich poetów i poetek na język polski, które publikował m.in. na portalach Salon Literacki i Babiniec Literacki. W 2021 roku ukazała się trzytomowa edycja „Wierszy zebranych” Emily Dickinson w jego przekładzie (wyd. Zaułek Literacki Pomyłka). Jako poeta wydał trzy wybory wierszy: „47 Sonnenizio” (2019), „Dziecinada” (2020) i „Ze szpalt” (2022). Wszystkie uzyskały nominacje do nagrody Orfeusza.
Joanna Borowik
Instytut Kultury Miejskiej
fot Bartosz Bańka
