Tajniki budżetu miasta, szkolenie z IT obejmujące bezpieczeństwo pracy z danymi, dostęp do systemów zarezerwowanych tylko dla urzędników i osób uprawnionych. Miejscy radni szkolą się do nowej roli. Potrzebują szerokiej wiedzy, by sprawnie zajmować się sprawami mieszkańców.
Część radnych już przygotowuje się też do szkolenia w Regionalnej Izbie Obrachunkowej, inna grupa będzie czekać na edukację prawną. Gdyńską Radę Miasta w obecnej kadencji tworzy wiele nowych osób. Przez najbliższych 5 lat to od ich decyzji oraz inicjatyw będzie zależeć, jak będzie rozwijać się miasto i jak będzie w nim się żyło mieszkańcom.
Zasiadając w radzie gminy, powiatu czy sejmiku, mieszkaniec sprawujący funkcję radnego musi mieć sporo wiedzy z różnych obszarów funkcjonowania miasta – w tym prawa, w ramach którego się porusza. Musi znać procedury, swoje prawa, ale też ograniczenia wynikające z piastowania mandatu. Wszystko służy temu, aby mógł należycie pełnić swoją funkcję, nieświadomie nie popełniać nadużyć, nie czerpać korzyści z funkcji i nie wychodzić z inicjatywami, które nie leżą w jego gestii.
– Podstawą sprawnego i efektywnego wykonywania mandatu przez radnych jest rzetelna wiedza, dotyczą prawa samorządowego. Radni muszą wiedzieć, jakie prawa im przysługują i jakie prawa na nich ciążą. Muszą mieć świadomość, jakie konsekwencje dla mieszkańców wywołują ich decyzje. To przecież od decyzji naszych radnych zależy, jak często będą odbierane odpady, ile za nie zapłacimy, co powstanie w naszej najbliższej okolicy i gdzie nasze dzieci będą chodzić do szkoły – tłumaczy Maciej Kiełbus z Kancelarii Prawnej Ziemski&Partners, który od wielu lat prowadzi szkolenia dla radnych na Pomorzu.
Obowiązki radnego gminy precyzuje ustawa o samorządzie gminnym. We wszystkich swoich działania ma obowiązek kierować się dobrem wspólnoty samorządowej, czyli mieszkańców, których reprezentuje oraz ma obowiązek utrzymywanie stałej więzi z mieszkańcami, przyjmowanie zgłaszanych przez mieszkańców gminy postulatów i przedstawiać je właściwym organom samorządu do rozpatrzenia. Aby to było możliwe, ma uprawnienie do wglądu w działalność urzędu, spółek z udziałem miasta czy zakładów i przedsiębiorstw mu podległych. Ma też prawo do uzyskania informacji i materiałów, oraz ma prawo wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały.
– Radni mogą uzyskać dostęp do informacji na zasadach ogólnych w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej lub na zasadach szczególnych wynikających z ustawy ustrojowej. Każdy z tych trybów ma swoje wady i zalety. Ważne, aby radny był świadomy reguł gry w tym zakresie. Równie ważne jest, aby uzyskiwane informacje były wykorzystywane do wykonywania obowiązków radnego, a nie do zaspokajania jego zwykłej ciekawości czy też dręczenia urzędników zobowiązanych do udzielania odpowiedzi – wyjaśnia Maciej Kiełbus.
Wykonywanie funkcji radnego obarczona jest też zakazami. Dlatego zanim obejmie mandat powinien zrewidować swoje zaangażowanie i zobowiązania, które mogą postawić go w kłopotliwej sytuacji konfliktu interesów. Radny nie może zarządzać nieruchomościami gminy ani korzystać z majątku będącego współwłasnością gminy. Nie może prowadzić gospodarstwa rolnego na gruntach wydzierżawionych od gminy, pełnić funkcji w zarządzie stowarzyszenia prowadzącego działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia gminy, być prezesem spółdzielni wydzierżawiającej nieruchomość gminną. Nie wolno mu także być wspólnikiem spółki cywilnej, która wynajmuje gminny lokal użytkowy, prowadzić kancelarii adwokackiej lub prowadzić praktyki lekarskiej w lokalu wynajętym od samorządu.
5 żelaznych zasad sprawowania mandatu radnego
Stanowiska i akcje w firmach funkcje publiczne
Radny nie może czerpać korzyści z uchwał i decyzji rady, jeżeli jest powiązany z firmami, których one dotyczą. Dlatego radny oraz jego mąż/żona nie może też być członkiem władz zarządzających, kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikiem spółek handlowych i przedsiębiorstw z udziałem kapitału samorządowego. Po wyborze na radnego ma 3 miesiące na zrzeczenie się stanowiska. Może też posiadać max.10 proc. udziałów lub akcji w firmach z kapitałem samorządowym. Resztę musi zbyć lub straci wszelkie prawa do nich.
Mandatu radnego nie można łączyć także z mandatem posła, senatora, funkcją wojewody lub wicewojewody, członkostwem w radzie nadzorczej lub zarządzie innej jednostki samorządu terytorialnego.
Głosowanie we własnej sprawie
Radny nie może brać udziału w głosowaniu, jeżeli ta dotyczy jego interesów, praw czy obowiązków. Jego prawa nie są ograniczone, gdy pośrednio będzie zainteresowany rozstrzygnięcie. Tak jest, gdy np. głosuje w sprawie planowania budowy drogi, która pomiędzy innymi prowadzi także do jego działki i wielu innych.
Miejsce pracy
Radny nie może zatrudnić się w urzędzie ani jednostce organizacyjnej, którego pracę z mocy swoich uprawnień będzie kontrolował, na stanowisku kierowniczym lub zastępcy kierownika. Gdyby tak się jednak stało, z mocy prawa utraci mandat radnego. W odwrotnej konfiguracji, jeżeli kierownik w jednostce samorządowej zostaje radnym, ma 7 dni na złożenie wnioski o bezpłatny urlop. Jeżeli tego nie zrobi, także straci mandat. Może jednak pracować w samorządowej jednostce organizacyjnej, jeśli nie jest jego kierownikiem bądź zastępcą.
Uprzywilejowanie
Jeżeli radny prowadzi własny biznes lub inne zajęcie zarobkowe, nie wolno mu ułatwiać sobie w robienie interesów powołując się na swój mandat. Nie może też otrzymywać wpływów lub podejmować aktywności, które będą sprzeczne z zasadami, jakie przyjmuje składając ślubowanie przyrzekając działać ”godnie, rzetelnie i uczciwie”.
Majątek samorządowy
Radnym nie wolno także zarządzać lub być pełnomocnikiem firmy, która korzysta z majątku samorządowego. To zakaz o charakterze antykorupcyjnym. Może korzystać z majątku innego samorządu lub np. Skarbu Państwa. Jeżeli prowadzi firmę, wynajmując majątek od samorządu, zanim uzyskał w nim mandat, ma trzy miesiące, by jej zaprzestać, w przeciwnym wypadku jego mandat wygaśnie.
Małgorzata Kaliszewska
fot. Paweł Jałoszewski
