14 lutego przypada 82. rocznica przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową. W Gdańsku rocznica od lat czczona jest poprzez wspominanie bohaterów, którzy związali swoje życie z naszym miastem. Jedną z wielu uroczystości związanych z rocznicą jest akcja Światło dla Bohaterów, podczas której, zapalone zostaną znicze na Kwaterze AK na Cmentarzu Łostowickim. Uroczystości z udziałem Piotra Kryszewskiego, zastępcy Prezydenta Miasta Gdańska, rozpoczną się o godz. 17.00.
– Armia Krajowa to nasze bezcenne dziedzictwo. Zwłaszcza teraz, kiedy za naszą wschodnią granicą toczy się straszliwa, wyniszczająca wojna. Rocznica powołania AK to szczególna okazja, by przypomnieć wielki heroizm i zaangażowanie żołnierzy naszej podziemnej armii. Łączy nas pamięć o tych ludziach i ich historia. Dzięki temu przeszłość staje się żywa, przemawia do nas i porusza – mówi Piotr Kryszewski, zastępca Prezydenta Miasta Gdańska ds. usług komunalnych. – Przejmujemy w spadku odpowiedzialność za to, jak zostanie zapamiętana. Dlatego spotkamy się na Kwaterze Akowskiej, by powtórzyć słowa przywoływane każdego roku: pamiętamy i nie zapomnimy.
Kwatera AK na Cmentarzu Łostowickim jest od lat 90. XX wieku miejscem spoczynku ponad 200 żołnierek i żołnierzy Armii Krajowej. Druga, zwarta kwatera, znajduje się w Sopocie. Poza nimi członkowie polskiego podziemia spoczywają również w indywidualnych mogiłach trójmiejskich cmentarzy.
Armia Krajowa wywodziła się ze Związku Walki Zbrojnej i Polskiego Związku Powstańczego, ale w skład jej weszło wiele mniejszych organizacji, m.in.: Narodowa Organizacja Wojskowa (od 1942, częściowo), Komenda Obrońców Polski (od lutego 1942, częściowo), Konfederacja Narodu (od sierpnia 1943), Narodowe Siły Zbrojne (od 1944, częściowo), Bataliony Chłopskie (od 1943, częściowo) i kilku mniejszych.
– Choć wydany w 1942 roku rozkaz Naczelnego Wodza o utworzeniu AK miał wymiar głównie symboliczny, to datę tę traktujemy jako zasadniczy etap budowania ponadpartyjnej, obywatelskiej podziemnej armii, będącej pełnoprawną częścią Polskich Sił Zbrojnych – mówi dr Janusz Marszalec, zastępca dyrektora Muzeum Gdańska. – Na Cmentarzu Łostowickim w Gdańsku znajduje się Kwatera Akowska, na której spoczywa ponad dwustu żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego. Powstała ona na progu niezależnej od komunistycznych wpływów Polski w 1993 roku. W tak szczególnym dniu chcemy przypominać indywidualne losy ludzkie, które są świadectwem czasu wojny, ale patriotyzmu już po niej, w czasach Polski będącej w strefie zależności Związku Radzieckiego.
Całość założenia Kwatery AK na Cmentarzu Łostowickim dopełnia Ściana Pamięci, na której znajdują się epitafia osób szczególnie zasłużonych w walce o wolną Polskę, wychowanie w młodzieży w warunkach okupacji i pielęgnowanie wiedzy o przebiegu II wojny światowej już po jej zakończeniu.
Realizowana od 2016 roku akcja Światło dla Bohaterów polega na zapalaniu zniczy na każdej akowskiej mogile.
– Zapoczątkowaliśmy je z myślą, aby zamiast dat i statystyk mówić o osobach, których doczesne szczątki spoczęły w tym miejscu i przypominać ich słowa – mówi Mateusz Jasik z Muzeum Gdańska, kierownik Wartowni nr na Westerplatte. – Rok temu 11 lutego 2023 roku odeszła na wieczną wartę sanitariuszka Armii Krajowej, niezwykle zasłużona dla kombatantów gdańska lekarka Zofia Zygmuntowicz. 10 stycznia zaś dotarła do nas bardzo smutna wiadomość o śmierci Ireny Wronkowskiej. Właściwie nie ma miesiąca, abyśmy nie żegnali ostatnich z ostatnich – gdańskich akowców. Tym ważniejsze stają się działania mające przypominać ich biografie i spuściznę.
Sylwetki obu żołnierek zostały niedawno zaprezentowane na wystawie „Ostatni. Gdańszczanie – żołnierze Armii Krajowej”. Obie gdańszczanki podzieliły się wówczas swoimi przesłaniami, które będą aktualne podczas tegorocznej odsłony Światła dla Bohaterów.
Zofia Zygmuntowicz::
Młodym ludziom dziś chciałabym powiedzieć, aby szanowali wolność, o którą ich rodzice i przodkowie walczyli (…) Na szczęście nie musicie chwytać za broń, aby udowodnić swoją miłość do ojczyzny. Ale możecie być prawymi ludźmi, którzy szanują siebie nawzajem i są tolerancyjni wobec innych. Zawsze starajcie się pomóc słabszym, mniej zamożnym od siebie, może chorym, może samotnym, głodnym lub mniej zaradnym. Po prostu nie bądźcie obojętni.
Irena Wronkowska, łączniczka Armii Krajowej, prawniczka, etnografka, muzealniczka
Moim jedynym przesłaniem jest, aby młodzi nigdy nie poznali wojny.
Organizatorami akcji Światło dla Bohaterów są Miasto Gdańsk, Stowarzyszenie Kwatera Akowska na Cmentarzu Łostowickim, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej oraz Muzeum Gdańska.
W wydarzeniu wezmą udział Piotr Kryszewski, zastępca Prezydenta ds. usług komunalnych, przedstawiciele lokalnych organizacji patriotycznych, harcerze, uczniowie gdańskich szkół, pasjonaci historii i wszystkie gdańszczanki oraz gdańszczanie, którym bliski jest etos Armii Krajowej.
Światło dla bohaterów
- Kiedy: 14 lutego 2024 r. godz. 17.00
- Gdzie: Kwatera Akowska na Cmentarzu Łostowickim (za Kaplicą Cmentarną), ul. Łostowicka 35
- Wstęp: wolny
- Uwagi: organizatorzy zapewniają znicze
Andrzej Gierszewski
Muzeum Gdańska
