Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot zarządza funduszami europejskimi o wartości 1,8 mld zł, co przekłada się na pakiet 201 projektów na kwotę 3,4 mld zł. Co do tej pory udało się zrealizować w ramach metropolitalnych inwestycji i projektów? Nad czym wciąż pracuje Rada OMGGS pod prezesurą Wojciecha Szczurka? I dlaczego dla nas wszystkich tak ważne jest przyjęcie ustawy metropolitalnej?
Trójmiejski Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot powołano do życia 15 października 2011 roku. Powstał on z inicjatywy ówczesnego prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza i pierwotnie nazywał się Gdański Obszar Metropolitalny. Akt założycielski podpisało 28 samorządów. Dziś OMGGS skupia 59 miast, gmin i powiatów, obejmujących obszar 1/3 województwa pomorskiego, zamieszkały przez 1,6 mln mieszkańców.
Strategiczne kierunki rozwoju metropolii wytycza i weryfikuje Rada OMGGS, w której zasiada nie mniej niż 6 i nie więcej niż 12 osób. Kierują nią prezesi, którzy piastują stanowisko rotacyjnie przez 20 miesięcy. Pierwsza Radą OMGGS kierowała prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, potem prezydent Sopotu Jacek Karnowski, a od czerwca 2022 roku stanowisko to piastuje prezydent Gdyni Wojciech Szczurek.
Inwestycje i projekty
W ramach metropolitalnych inwestycji i projektów realizowane są m.in.:
- budowa sieci 26 węzłów przesiadkowych integrujących transport kolejowy, autobusowy i rowerowy wraz z trasami dojazdowymi (w tym 116 kilometrów ścieżek rowerowych) oraz parkingami dla 3 tys. samochodów i 2,5 tys. rowerów,
- zakup nowego taboru komunikacji miejskiej: 55 autobusów, 51 nowych lub zmodernizowanych trolejbusów, 15 tramwajów,
- remont siedmiu peronów SKM w Gdyni i Rumi, a także dworca w Gdyni oraz budowa centrum monitoringu Szybkiej Kolei Miejskiej,
- wdrożenie elektronicznego systemu biletu metropolitalnego, umożliwiającego integrację sprzedaży biletów SKM, Pomorskiej Kolei Metropolitalnej i Przewozów Regionalnych PKP z systemami przewoźników miejskich,
- pakiet termomodernizacji szkół i budynków publicznych (262 szkoły, przedszkola, urzędy, szpitale, budynki komunalne oraz 848 gospodarstw domowych),
- podłączenie sieci ciepłowniczych do kilkunastu dzielnic i miejscowości (m.in w Orłowie, Małym Kacku, na Wiczlinie i Chwarznie),
- rewitalizacja 13 dzielnic w 8 miastach: w Gdańsku, Gdyni, Tczewie, Wejherowie, Rumi, Kartuzach, Żukowie i Pucku,
- pakiet projektów aktywizacji społeczno-zawodowej, realizowanych przez powiatowe partnerstwa samorządów i 47 organizacji pozarządowych,
- budowa wspólnej oferty parków naukowo-technologicznych dla przedsiębiorców z gmin OMGGS (projekt TriPOLIS).
Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT)
Istotą ZIT w perspektywie 2021-2027 jest realizacja projektów zintegrowanych przyczyniających się do rozwiązywania wspólnych problemów i skoordynowanego zaspokajania potrzeb obszaru objętego ZIT. W tym celu opracowywane będą strategie rozwoju ponadlokalnego i Strategie ZIT. Będą one wykorzystywane do wspierania miejskich obszarów funkcjonalnych wskazanych przez władze samorządowe w strategii rozwoju województwa.
Na terenie województwa pomorskiego instrumentem ZIT w latach 2021-2027 zostanie objętych dziewięć obszarów funkcjonalnych: Bytowa, Chojnic-Człuchowa, Słupska-Ustki, Kościerzyny, Kwidzyna, Malborka-Sztumu, Lęborka, Starogardu Gdańskiego oraz Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot.
Podstawowym dokumentem realizacji działań jest Strategia ZIT, która pełni rolę strategii terytorialnej. W nowej perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027 OMGGS zobligowany jest do opracowania i przyjęcia dwóch strategii:
- Strategii rozwoju ponadlokalnego, która przygotowywana jest w oparciu o wymogi ustawy o samorządzie gminnym,
- Strategii ZIT.
Projekty ZIT OMGGS w perspektywie UE 2021-2027 będą realizowane ze środków:
- Programu Fundusze Europejskie dla Pomorza 2021-2027 (FEP),
- Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko 2021-2027 (FEnIKS).
Ustawa metropolitalna – konieczność, nie opcja
Prezydent Wojciech Szczurek na kongresie Smart Metropolia w 2021 roku. Fot. Grzegorz Mehring / archiwum
Projekt ustawy o związku metropolitalnym w województwie pomorskim trafił do Sejmu RP w 2020 roku jako senacka inicjatywa ustawodawcza, po czym ponad dwa lata spędził w tzw. zamrażarce sejmowej. W głosowaniu zabrakło 13 głosów, które zagwarantowałyby dalsze procedowanie. Jeśli posłowie PiS-u z Pomorza byliby „za”, projekt miałby szansę trafić pod obrady Sejmu.
– Brak tej ustawy jest szkodliwy dla Trójmiasta i Pomorza i stanowi barierę rozwojową. Nie ma żadnych merytorycznych powodów, by dalej blokować formalne powstanie metropolii. To smutne, że interesy mieszkańców znowu przegrały – komentował Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni i prezes Rady OMGGS.
Wyniki ostatnich wyborów parlamentarnych to dla samorządów OMGGS źródło nowych nadziei, że metropolia trójmiejska zostanie wreszcie prawnie usankcjonowana. Nowy projekt ustawy metropolitalnej dla Pomorza był szeroko konsultowany przez wszystkie samorządy OMGGS i wkrótce zostanie złożony w Sejmie RP.
Co daje ustawa metropolitalna?
Ustawa metropolitalna to wyrównanie szans dla wszystkich mieszkańców OMGGS. To wspólne planowanie inwestycji i przebiegu dróg, rozbudowa siatki połączeń, zakup dodatkowych autobusów, tramwajów, trolejbusów i pociągów, lepsze skomunikowanie mniejszych miejscowości, wspólna troska o ochronę klimatu i czyste powietrza, a także rozwój zrównoważonej mobilności i lepsza promocja w Europie i na świecie. Ustawa to także dodatkowe środki na realizację wspólnych zadań. Powstanie metropolii oznacza, że co roku na Pomorzu zostanie około 300 mln zł, które trafiały do budżetu państwa.
Mobilna metropolia – SUMP
Ubiegły rok to zakończenie prac nad Planem Zrównoważonej Mobilności – SUMP (ang. Sustainable Urban Mobility Plan). Powstał dokument, który z szerokiej perspektywy pokazuje najpilniejsze do zrealizowania działania transportowe w metropolii, a dodatkowo jest podstawą do ubiegania się o unijne dotacje.
Plan był szeroko konsultowany zarówno z mieszkańcami metropolii, jak i z samorządowcami, ekspertami, przedstawicielami organizacji pozarządowych i lokalnymi radnymi.
Główne założenia SUMP dla OMGGS to:
- integracja transportu w całej metropolii,
- podróże na wspólnym bilecie,
- budowa nowych linii kolejowych,
- budowa nowych węzłów integracyjnych, do których będzie prowadziła siatka powiatowych linii dowozowych.
Na wszystkie te działania SUMP patrzy nie z perspektywy jednego miasta czy gminy, ale całej metropolii. Wszystko po to, by poprawić jakość życia wszystkich mieszkańców regionu i zmniejszyć negatywny wpływ transportu na środowisko.
Metropolia integruje imigrantów
Po trwających niemal 3 lata pracach i konsultacjach w 2020 roku samorządy zrzeszone w OMGGS przyjęły Standard Minimum w Integracji. Dokument jest zestawem działań, które powinna realizować każda gmina i powiat w metropolii. Znalazły się w nim takie kwestie jak: wsparcie zawodowe, porady prawne, kursy języka polskiego, przygotowanie szkół do przyjęcia uczniów z doświadczeniem migracji, a także szkolenia dla urzędników i utworzenie powiatowych zespołów ds. migracji.
Metropolia na rzecz osób z niepełnosprawnościami
Standard Minimum na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami został wypracowany przez grupę ponad 80 ekspertów i praktyków, m.in. przedstawicieli samorządów, osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów, reprezentantów służby zdrowia, placówek edukacyjnych i terapeutycznych oraz poradni psychologiczno-pedagogicznych. To zbiór działań, które zostaną wdrożone w 59 samorządach OMGGS.
Standard zawiera dokładne wytyczne dla włodarzy dotyczące tego, jak wprowadzać w metropolitalnych miastach, gminach i powiatach działania na rzecz poprawy jakości życia osób z niepełnosprawnościami i ich otoczenia. Obejmuje 30 konkretnych zadań dla samorządów, stawiając w pierwszej kolejności na świadomość i edukację.
Standard zakłada również kompleksowe wsparcie – od urodzenia, a nawet od informacji o niepełnosprawności dziecka jeszcze przed urodzeniem, do śmierci osoby z niepełnosprawnością lub jej opiekuna.
Mevo – tysiące przejechanych kilometrów
Rowery Mevo 2.0. Fot. Zygmunt Gołąb
W połowie listopada ubiegłego roku ruszyło Mevo 2.0. Nowy operator – City Bike Global – w ramach obowiązującej umowy, bez ponoszenia dodatkowych kosztów przez samorządy, zdecydował, że w systemie wykorzysta wyłącznie fabrycznie nowe rowery zamiast jednośladów poprzedniego operatora. Rowery elektryczne dostarczyła firma Segway. Mają one akumulatory o większej pojemności, licznik prędkości i ładowania, uchwyt na telefon, indukcyjną ładowarkę oraz bezdętkowe koła i automatyczną skrzynię biegów.
System testowany był od wiosny. Sprawdzono m.in. działanie aplikacji i systemu IT, relokację i centrum obsługi użytkowników. Mevo 2.0 w pełni zostało uruchomione 16 listopada. Umowa obowiązuje przez sześć lat. Mieszkańcy 16 gmin metropolii mogą korzystać z 4 tys. rowerów. 75% z nich to rowery elektryczne. Użytkownicy mają do wyboru abonament miesięczny, roczny lub 48h, a także rozliczanie minutowe.
Do końca roku użytkownicy Mevo przejechali w sumie 168 tys. km podczas 63 tys. podróży.
Kultura włącza – zwiększenie dostępności i pakiet szkoleń
OMGGS wspólnie z Biblioteką Narodową w Oslo oraz Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną w Gdańskuod 2022 roku realizuje projekt Kultura włącza. Jest on skierowany do pracowników domów kultury i bibliotek w całej metropolii. Dzięki szkoleniom, warsztatom i wizytom studyjnym ponad 300 pracowników samorządowych zdobywa nowe umiejętności, które pomogą im likwidować bariery w dostępie do kultury dla młodzieży, seniorów, imigrantów oraz osób z niepełnosprawnością.
W ramach programu pracownicy Biblioteki Gdynia w 2023 roku brali udział w dwóch szkoleniach w Bibliotece Wojewódzkiej w Gdańsku: warsztaty service jam oraz warsztaty service design.
Po szkoleniach Biblioteka Witomino wdrożyła cykliczne wydarzenie Klub Netflixa (pomysł na wydarzenie powstał w trakcie zajęć service design). Natomiast Biblioteka Wzgórze oraz Biblioteka Wiedzy zorganizowała inkluzywne warsztaty szydełkowe. W grudniu 2023 roku w Bibliotece Wzgórze przedszkolaki miały okazję wysłuchać Szymona Góralczyka z Karawana Opowieści, a rodzice skorzystać z warsztatów „Opowiem i pośpiewam”. Natomiast obecnie Natalia Smykowska z Biblioteki Witomino, razem z 15 innymi bibliotekarzami z Polski, wyjechała na spotkanie do Oslo.
Termomodernizacja budynków
W zeszłym roku zakończyła się największa termomodernizacja budynków publicznych w Gdyni. Projekt objął 17 gdyńskich budynków. Szesnaście placówek edukacyjnych i jedna specjalistyczna nie tylko zmieniło wygląd, ale i stało się bardziej ekologiczne i oszczędne.
Bezpośrednio działania termomodernizacyjne polepszyły warunki nauki i pracy użytkowników modernizowanych obiektów, czyli ponad 11 tys. osób korzystających z budynków objętych projektem – uczniów, podopiecznych, nauczycieli i pozostałych pracowników. Zmniejszenie zużycia energii cieplnej oraz elektrycznej wpływa na obniżenie kosztów eksploatacyjnych zmodernizowanych obiektów.
W zależności od budynku wykonano m.in. przyłączenia do sieci ciepłowniczej, modernizację systemów grzewczych i instalacji ciepłej wody, docieplenie budynków, wymianę drzwi i okien, usprawnienie wentylacji i nowe instalacje elektryczne. Na dachach 16 budynków zamontowano panele fotowoltaiczne, a na budynku Zespołu Szkół Chłodniczych i Elektronicznych dodatkowo turbinę wiatrową.
Całkowita wartość przedsięwzięcia to ponad 97,6 mln zł, z czego około 33% pochodziło z dotacji unijnych.
Metropolitalne Spotkanie Noworoczne
Samorządowcy z Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot, środowiska naukowego oraz biznesowego tradycyjnie spotykają się na Metropolitalnym Spotkaniu Noworocznym. W tym roku odbędzie się ono 15 lutego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku.
Uczestnicy będą rozmawiać m.in. o projekcie ustawy metropolitalnej, planach do 2030 roku ujętych w Strategii Rozwoju Ponadlokalnego i założeniach Think Tanku „Metropolia”.
Niezwykle ważnym momentem będzie uroczyste podpisanie porozumienia w sprawie realizacji instrumentu Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych i powierzenie OMGGS zadań Instytucji Pośredniczącej w ramach programu Fundusze Europejskie dla Pomorza 2021-2027. Dzięki temu na rozwój naszego regionu będzie można efektywnie wykorzystać środki unijne.
Magdalena Śliżewska
UM Gdynia
