Przypadający na 25 marca Dzień Wolności, to nieuznawane przez reżim Aleksandra Łukaszenki święto, które upamiętnia powstanie w 1918 roku niezależnego państwa – Białoruskiej Republiki Ludowej. Jednoczy Białorusinów na całym świecie, też w Gdańsku. Z tej okazji, w sobotę, złożone zostaną kwiaty na mogiłach białoruskich działaczy niepodległościowych na Cmentarzu Garnizonowym, odbędzie się solidarnościowy marsz i wiec przeciw represjom w Białorusi, a w ECS zaplanowano kiermasz, maraton pisania listów, debatę i koncert. Wstęp na wydarzenia jest wolny.
– Białoruska Republika Ludowa była pierwszym niepodległym państwem białoruskim posiadającym w nazwie słowo „Białoruska”. Choć oczywiście dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego jest dla Białorusinów niezwykle ważne, to właśnie republika z 1918 roku tworzyła ramy pełnoprawnej, własnej państwowości. Choć upadła niespełna po roku, to jej władze na uchodźctwie istnieją do dziś. Pełnią także ważną funkcję dla ogromnych rzesz Białorusinów nastawionych opozycyjnie do dyktatora Łukaszenki – mówi dr Kacper Dziekan z ECS, ekspert ds. wschodnich. – W tym roku przypada 105 rocznica powstania Białoruskiej Republiki Ludowej. Sytuacja w Białorusi jest wyjątkowo tragiczna. Reżim pełniącego obowiązki prezydenta uzurpatora Łukaszenki niszczy ostatnie przejawy niezależności obywateli i zasądza drakońskie kary dla tych, którzy się mu sprzeciwiają. Jednakże białoruska diaspora na całym świecie rośnie w siłę i ostatecznie zwycięży dyktatora niosąc na sztandarach symbole republiki z 1918 roku – dodaje Kacper Dziekan.
Program wydarzeń
Godz. 10.30 – Uroczyste złożenie kwiatów na mogiłach białoruskich działaczy niepodległościowych
- Miejsce | Cmentarz Garnizonowy w Gdańsku, ul. Dąbrowskiego 2
Godz. 11.30 – Solidarnościowy marsz i wiec przeciw represjom w Białorusi
- Miejsce: Cmentarz Garnizonowy (ul. Dąbrowskiego 2) – pomnik Poległych Stoczniowców 1970 (plac Solidarności)
– Dzień Woli (w języku białoruskim wola znaczy wolność), masowo obchodzony w Białorusi i wszędzie tam, gdzie mieszkają Białorusinki i Białorusini, jest dowodem na to, że nadchodzi nowy etap walki o wolność i demokrację – mówi Patrycja Medowska, zastępczyni dyrektora ECS ds. kultury obywatelskiej. – Od wielu lat społeczność białoruska w Gdańsku demonstruje w pokojowym marszach swoją suwerenność i pragnienie wolnego, niezależnego i demokratycznego państwa. Po sfałszowanych przez reżim Łukaszenki wyborach tradycyjnym miejscem wieców solidarnościowych społeczności białoruskiej w Gdańsku jest plac Solidarności. Tam, po zakończeniu marszu, również w tym roku odbędzie się wiec.
Godz. 12.00-16.00 – Kiermasz
- Miejsce: ECS, ogród zimowy (parter)
Kiermasz białoruskiej literatury, rękodzieła oraz innych przedmiotów artystycznych, połączony z maratonem pisania listów do białoruskich więźniów politycznych organizowanym przez Amnesty International
Godz. 14.00 – Dziedzictwo Białoruskiej Republiki Ludowej. Debata
- Miejsce: ECS, biblioteka (1 piętro)
Białoruska Republika Ludowa została proklamowana 25 marca 1918 roku w Mińsku. Do jej symboliki – biało-czerwono-białej flagi oraz herbu Pogoni – odwołują się dziś setki tysięcy przeciwników autorytarnych rządów samozwańczego prezydenta Aleksandra Łukaszenki.
Republika ta nie zdołała utrzymać kruchej państwowości, gdy szala wojny domowej zaczęła przechylać się na stronę bolszewików. Zajęła jednak znaczące miejsce w pamięci kulturowej Białorusinów. 25 marca, znany jako Dzień Wolności, do dziś jest głównym świętem narodowym demokratycznie i wolnościowo zorientowanych Białorusinów. Podczas dyskusji wrócimy do 1918 roku, ale zastanowimy się nad tym, jaki wpływ dziedzictwo tamtych czasów ma na dzisiejszą rzeczywistość.
Godz. 16.00 – Koncert białoruskiego Wolnego Chóru
- Miejsce: ECS, audytorium (parter), wstęp wolny
Ukrywają twarze za biało-czerwonymi maskami. Uderzają bez zapowiedzi, jak partyzanci. Tyle że zamiast bomb mają patriotyczne pieśni. „Białoruski Wolny Chór zalazł za skórę Łukaszence” – napisała o nich „Gazeta Wyborcza”. Wolny Chór jest jednym z niepowtarzalnych fenomenów kulturowych związanych z protestami na Białorusi. Jego legenda trwa pomimo aresztowań i bardzo niesprzyjających warunków. Opowieści o legendarnym chórze inspirują filmowców, ludzi telewizji i naukowców badających to zjawisko. Wolny Chór dał nowe życie zapomnianym historycznym hymnom Białorusinów, jak m.in. „Pogoń”, „Marsz wojskowy”, „Wszechmogący Boże”. Te pieśni budzą w ludziach poczucie godności i odwołują się do najlepszych tradycji patriotycznych.
Godz. 19.00 – Koncertowe afterparty w Klubie Żak
- miejsce | Klub Żak, al. Grunwaldzka 195/197
wstęp | 70 zł (przedsprzedaż), 80 zł (w dniu koncertu)
bilety | online lub przed koncertem w kasie
Koncert zespołów The Superbullz oraz Belarusian Truestory
The Superbullz | Białoruski zespół rockowy, powołany w Mińsku w 2016 roku przez Alesia-Franciszaka Myszkiewicza, występującego w czołowych białoruskich zespołach: Trubetskoy, Krambambula oraz przy solowych projektach Lawona Wolskiego, jednego z najbardziej popularnych białoruskich muzyków.
Belarusian Truestory | Białoruski cover band, wykonujący na żywo największe białoruskie hity muzyczne.
Paneliści debaty o godz. 14.00
Andriej Chadanowicz | Białoruski poeta, tłumacz i literaturoznawca, zaangażowany w obronę praw człowieka i walkę o niepodległość Białorusi. Autor wielu tomików poezji. Jego utwory przetłumaczono na ponad dziesięć języków. Sam przekładał na język białoruski twórczość polskich pisarzy i poetów m.in. Wisławy Szymborskiej, Adama Mickiewicza, Cypriana Kamila Norwida i Czesława Miłosza. Wykładał historię literatury francuskiej na Uniwersytecie w Mińsku. Przed delegalizacją jedynego liceum z białoruskim językiem wykładowym w Mińsku był tam nauczycielem. Pełnił funkcję prezes Białoruskiego PEN Clubu. Członek Związku Białoruskich Pisarzy. Z powodu działalności opozycyjnej był zmuszony do opuszczenia swojej ojczyzny. Otwarcie występuje przeciwko prześladowaniom i represjom politycznym ze strony reżimu Łukaszenki. „Mury” Jacka Kaczmarskiego w tłumaczeniu Chadanowicza były jedną z głównych pieśni białoruskich protestów w 2020 roku. Odznaczony srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis za promocję kultury polskiej za granicą (2015).
Uładzimier Arłoŭ | Jeden z najpoczytniejszych białoruskich poetów, prozaików i eseistów. Opublikował ponad 20 tomów prozy i kilka zbiorów poezji. Tłumaczony na blisko 20 języków, po polsku ukazały się dwa wybory opowiadań Arloua: „Requiem dla piły motorowej” (Związek Białoruski w Rzeczypospolitej Polskiej, 2000) i „Kochanek jej wysokości” (Kolegium Europy Wschodniej, 2006). Początkowo pracował jako nauczyciel historii w białoruskich szkołach i jako dziennikarz. W latach 80. zaangażował się w działalność polityczną. Wystąpił z Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i został członkiem Białoruskiego Frontu Ludowego. Należy do zarządu białoruskiego Pen Clubu, jest także członkiem zarządu niezależnego Związku Pisarzy Białoruskich. W połowie lat 90. został zwolniony z pracy przez władze łukaszenkowskie za „wydawanie wątpliwej jakości literatury historycznej i innej”. Aktywnie wspierał kandydatów demokratycznych podczas wyborów prezydenckich na Białorusi. W 2007 roku jego utwory zostały usunięte z programu szkolnego. Pisarz jest laureatem m.in. pierwszej edycji Nagrody Literackiej Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności (2010) oraz Nagrody Literackiej im. Jerzego Giedroycia, przyznanej mu przez białoruski PEN Club (2018).
dr hab. Helena Głogowska | Absolwentka Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się zagadnieniami mniejszości narodowych i etnicznych ze szczególnym wyróżnieniem problematyki społeczno-kulturalnej Białorusinów. Jest autorką licznych artykułów naukowych i publicystycznych w polskich i białoruskich tytułach oraz opracowań książkowych: „Białoruś 1914–1929. Kultura pod presją polityki” (Białoruskie Towarzystwo Historyczne, 1996), „Białorusini na Wybrzeżu Gdańskim” (wydawnictwo: Adam Marszałek, 2003) oraz współautorka: „Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim” (Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, 2021). Wieloletnia prezeska Białoruskiego Towarzystwa Kulturalnego „Chatka”, animatorka społecznych i kulturalnych aktywności społeczności białoruskiej w Trójmieście.
moderator
dr Kacper Dziekan | Historyk i wschodoznawca. W ECS zaangażowany w projekty edukacyjne, kulturalne, społeczne, historyczne i obywatelskie, zwłaszcza dotyczące krajów postsowieckich i Europy Środkowo-Wschodniej. Były stypendysta – Landecker Democracy Fellowship prowadzonego we współpracy z Humanity in Action oraz programu Fulbrighta na UC Berkeley. Absolwent Europejskiej Akademii Dyplomatów, Moskiewskiej Szkoły Edukacji Obywatelskiej oraz były student Irkuckiego Uniwersytetu Państwowego w Rosji.
Program w języku białoruskim
ДЗЕНЬ ВОЛІ Ў ГДАНСЬКУ 2023!
25 сакавіка, субота:
9.30 Малітва за Беларусь, Святая Імша па-беларуску
месца: Каралеўская капліца, вул. Святога Духа 58
10:30 Урачыстае ўскладанне кветак на магілах беларускіх дзеячоў
месца: Гарнізонныя могілкі ў Гданьску, вул. Дамброўскага, 2
11:30 Марш салідарнасці і мітынг супраць рэпрэсій у Беларусі
маршрут: Гарнізонныя могілкі (вул. Дамброўскага, 2) – Помнік забітым работнікам верфі (Плошча Салідарнасці)
12:00-16:00 Кірмаш беларускай літаратуры, рамёстваў і мастацтва, марафон пісання лістоў беларускім палітвязням (Amnesty International)
уваход вольны
месца правядзення: Еўрапейскі Цэнтр Салідарнасці, зімовы сад
14:00 Дыскусія СПАДЧЫНА БЕЛАРУСКАЙ НАРОДНАЙ РЭСПУБЛІКІ
удзельнікі:
Андрэй Хадановіч – беларускі паэт, перакладчык, крытык і літаратуразнаўца
Уладзімер Арлоў – беларускі пісьменнік, гісторык
прафесар Алена Глагоўская – беларусістка, палітолаг, старшыня БКТ “Хатка”
мадэратар:
Кацпер Дзекан – эксперт па ўсходняй Еўропе
уваход вольны
месца: ЕЦС, бібліятэка
16:00 Канцэрт беларускага Вольнага Хору з Вольным Аркестрам – прэзентацыя новага альбому
уваход вольны
месца: ЕЦС, галоўная заля
19.00 Канцэрт беларускіх гуртоў The Superbullz і Belarusian Truestory
месца: клуб Żak (Алея Грунвальдзкая 195/197)
уваход: 70/80 зл (квіткі можна набыць анлайн: https://evently.pl/…/2017-koncert-superbullz-i… альбо перад канцэртам)
Marta Formella
Urząd Miejski w Gdańsku
