Tradycyjnie, w rocznicę urodzin gdańskiego astronoma, wręczono Nagrody Naukowe Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza. Podczas uroczystości w Dworze Artusa wyróżnienia za wybitne osiągnięcia naukowe odebrali: prof. dr hab. Ryszard Smoleński, doceniony za badania dot. metabolizmu nukleotydów w chorobach człowieka i prof. dr hab. Jacek Zaucha, uhonorowany za działania dotyczące opracowania metodologii badania rozwoju przestrzennego obszarów morskich.
– Dzięki tym dokonaniom możemy mieć zaufanie, że świat niekiedy jest przewidywalny. W ostatnich latach zainspirowały mnie takie dokonania naukowe jak sekwencjonowanie genomu Covid, lek na Alzheimera. Czego bym sobie życzyła, to żebyśmy wszyscy tu mogli się inspirować i rozumieć czym jest dążenie do prawdy, obiektywność w nauce, która czasem jest ukryta za zasiekami sporów, z których można wybrnąć opierając się na danych, na faktach. Cieszę się, że dzisiaj wybrzmią fanfary dla kolejnych lauretaów Nagrody im. Heweliusza. Mam nadzieję, że więcej ludzi będzie się dowiadywało o Waszych pasjach i Waszych osiągnięciach. To piękna, idealistyczna droga – mówiła podczas ceremonii Monika Chabior, zastępczyni prezydent ds. rozwoju społecznego i równego traktowania.
Nagrody za wybitne osiągnięcia naukowe
Nagroda Naukowa przyznawana jest przez prezydenta Gdańska na wniosek dwóch kapituł, którym przewodniczą, prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku (w dziedzinie nauk ścisłych oraz przyrodniczych) oraz prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych). W skład kapituły nagrody wchodzą także rektorzy państwowych wyższych uczelni w Gdańsku, przedstawiciel prezydenta Gdańska, dotychczasowi laureaci nagrody oraz przedstawiciel gdańskich niepublicznych uczelni wyższych.
Kategoria nauk humanistycznych i społecznych
W kategorii nauk humanistycznych i społecznych Nagroda Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza trafiła do prof. dr. hab. Jacka Zauchy za wybitne osiągnięcia naukowe dotyczące opracowania metodologii badania rozwoju przestrzennego obszarów morskich.
– Profesor Jacek Zaucha jest uznanym w kraju i w skali międzynarodowej autorytetem z zakresu morskiej ekonomii przestrzennej, której podwaliny nakreślił w licznych publikacjach naukowych i opracowaniach aplikacyjnych. Jest pierwszym polskim ekonomistą, który dostrzegł w podejściu opartym na nowej geografii ekonomicznej potencjał łączenia regulacji naukowych z wyborem publicznym. Jest uznanym ekspertem z zakresu spójności terytorialnej oraz terytorializacji polityki rozwojowej. Aktualnie uczestniczy w przygotowaniu planu zagospodarowania przestrzennego wód morskich Zalewu Wiślanego i portu w Elblągu. Jest uczonym dostrzeżonym w bazach bibliometrycznych identyfikujących członków głównych światowych klastrów naukowych zajmujących się problematyką rozwoju przestrzennego obszarów morskich. Udanie łączy działalność badawczą inspirowaną przesłankami poznawczymi z wszechstronnym przekazem wiedzy studentom i do otoczenia społecznego. Aktywnie udziela się na niwie współpracy z otoczeniem gospodarczym. Pełnił lub pełni liczne honorowe funkcje publiczne. Jego działalność naukowa, akademicka i społeczna podnosi rangę i znaczenie pomorskiego ośrodka naukowego i Uniwersytetu Gdańskiego. Wpisuje się godnie w panteon uznanych uczonych Gdańska i regionu. Znamienite osiągnięcia badawcze oraz zaangażowanie w działalność akademicką, społeczną i organizacyjną w pełni uzasadniają uhonorowanie profesora Jacka Zauchy Nagrodą Naukową Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza za: opracowanie metodologii badania rozwoju przestrzennego obszarów morskich. To uhonorowanie jest docenieniem nieprzemijających osiągnięć naukowych Laureata oraz podziękowaniem za wkład w rozwój pomorskiego ośrodka naukowego i podnoszenie prestiżu Uniwersytetu Gdańskiego i naszego 1000-letniego Miasta Gdańska – mówił podczas wygłaszania laudacji prof. dr hab. Jerzy Błażejowski, przewodniczący kapituły w kategorii nauk humanistycznych i społecznych, prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.
Kategoria nauk ścisłych i przyrodniczych
W kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych uhonorowany został prof. dr hab. Ryszard T. Smoleński za wybitne osiągnięcia naukowe dotyczące metabolizmu nukleotydów w chorobach człowieka, szczególnie chorobach układu krążenia
– Pan prof. dr hab. Ryszard Tomasz Smoleński jest uznanym w skali międzynarodowej specjalistą z zakresu biologii medycznej, biochemii i fizjologii, w szczególności metabolizmu nukleotydów. Jego badania przyczyniają się do dokładniejszego zrozumienia mechanizmów chorób sercowo-naczyniowych, nowotworowych oraz neurodegeneracyjnych, a także do usprawnienia metod diagnostycznych i poszukiwania nowych leków. Jego praca naukowa związana jest z Gdańskim Uniwersytetem Medycznym, aczkolwiek przeplatana licznymi stażami zagranicznymi i pracą w czołowych ośrodkach naukowych Europy. Nagroda ta trafia w ręce znakomitego naukowca, aktywnego badacza rozwiązującego zagadki biochemicznych mechanizmów procesów zachodzących w różnych stanach chorobowych i proponującego nowatorskie podejścia terapeutyczne, pracującego na rzecz udoskonalania metod diagnostycznych i zabezpieczających materiał biologiczny do transplantacji. Wychowawcy i mistrza dla młodej kadry naukowej. Jednocześnie człowieka bardzo skromnego a przy tym tworzącego znakomitą atmosferę zarówno w miejscu pracy naukowej, jak i różnych gremiach, w których zasiada. Gdańsk może być zatem dumny z posiadania tak wybitnej postaci naukowej – wielkiego naukowca i wspaniałego człowieka – mówił podczas wygłaszania laudacji prof. dr hab. Grzegorz Węgrzyn, przewodniczący kapituły w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych, prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku.
Każdy z laureatów otrzymała dyplom, statuetkę Heweliusza autorstwa prof. Jana Szczypki oraz nagrodę finansową w wysokości 20.000 zł brutto.
Biogramy nagrodzonych
Prof. dr hab. Jacek Zaucha – wybitny uczony, znany badacz ekonomicznych walorów przestrzeni, licznie cytowany twórca kategorii przestrzeni morskiej (z jej typami funkcjonalności). Profesor zajmuje się ekonomią od 38 lat, licząc od daty uzyskania pierwszego tytułu naukowego w tej dyscyplinie.
Zwrócenie przez profesora uwagi na rolę przestrzeni w procesach ekonomicznych zbiegło się z pojawieniem się w USA nowej subdyscypliny ekonomicznej, tzw. Nowej geografii ekonomicznej (NEG), z której dorobku czerpał w swoich badaniach i której stał się gorącym orędownikiem. Wcześniej bowiem ekonomia przestrzenna (np. klasyczna teoria lokalizacji) rozwijała się na marginesie ekonomii głównego nurtu, zaś nowa geografia ekonomiczna wprowadziła ją na „ekonomiczne salony”.
Celem profesora Zauchy stało się przywrócenie znaczenia kategorii przestrzennych takich jak np. kapitał terytorialny, optimum terytorialne, spójność terytorialna jako czynników sprawczych wzrostu i rozwoju, a także jako elementów konstruujących politykę rozwoju
w różnych skalach geograficznych. Temu zagadnieniu były poświęcone publikacje profesora – a było ich ponad 170, jak również liczne projekty badawcze, w których brał udział i/lub którymi kierował na poziomie krajowym oraz europejskim. Jako swoje największe osiągnięcie naukowe profesor wskazuje konsekwentną „terytorializację” rozważań o wzroście i rozwoju w wymiarze teoretycznym, jak
i praktycznym (prowadzenie polityki rozwoju, w tym Polityki Spójności UE).
Prof. dr hab. Ryszard T. Smoleński urodził się 29 grudnia 1961 roku w Gdańsku i od chwili rozpoczęcia studiów całe wykształcenie oraz stopnie jego kariery naukowej były związane z Gdańskiem (Akademia, a następnie Gdański Uniwersytet Medyczny).
Kierował wieloma zarówno krajowymi i zagranicznymi projektami i programami badawczymi dotyczącymi przemian nukleotydów i metabolizmu serca, a ostatnio dotyczącymi opracowania terapii chorób nowotworowych przez selektywne blokowanie przemian energetycznych komórek nowotworowych.
Prace badawcze prof. Smoleńskiego związane z metabolizmem nukleotydów oraz zastosowaniem w badaniach biomedycznych wysokoprawnej chromatografii cieczowej z detekcją masową. Badania te służą poszukiwaniu nowych leków, a dokładniej molekularnych celów działania leków w chorobach sercowo-naczyniowych i nowotworowych. Badania te służą również wyjaśnieniu dlaczego dochodzi do tych patologii oraz odkryciu nowych biomarkerów, czyli substancji, które mogłyby wskazywać na zwiększone ryzyko tych patologii.
Profesor był promotorem jedenastu ukończonych przewodów doktorskich był również recenzentem w kilkudziesięciu doktoratach oraz przewodach habilitacyjnych i profesorskich.
Nagroda za wybitne osiągnięcia naukowe
Nagroda Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza, zwana gdańskim Noblem, przyznawana za wybitne osiągnięcia naukowe, została ustanowiona w 1987 roku, natomiast pierwszego laureata wyłoniono w 1988 roku. Przez kilkanaście lat Nagroda przyznawana była jedynie w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych, a w 2001 roku po raz pierwszy przyznano ją także w dziedzinie nauk humanistycznych. W 2013 roku kategoria nauk humanistycznych została poszerzona o nauki społeczne.
Uroczystość wręczenia Nagrody Naukowej odbywa się rokrocznie w rocznicę urodzin Jana Heweliusza tj. 28 stycznia. Od 1988 roku tę najważniejszą gdańską nagrodę naukową otrzymało 55 naukowców. W 2023 roku Nagroda została przyznana po raz 35.
Marta Formella
Urząd Miejski w Gdańsku
