W sobotę, 10 grudnia w Europejskim Centrum Solidarności wręczone zostały kolejne Medale Wdzięczności. Jest to odznaczenie przyznawane osobom, które przyczyniły się do polskich przemian demokratycznych oraz osobom, które działają w duchu ideałów Solidarności. Do tej pory uhonorowano 722 osoby. Do grona laureatów gdańskiego Medalu Wdzięczności dołączyli: białoruski poeta Andrej Chadanowicz i trzech Ukraińców: publicysta Borys Łewyćkyj, dziennikarz Bohdan Osadczuk oraz działacz na rzecz praw człowieka Josef Zissels.
Uroczystość wręczenia Medali Wdzięczności odbyła się na wystawie stałej Europejskim Centrum Solidarności w ramach obchodów rocznic wydarzeń Grudnia`70 i wprowadzenia stanu wojennego w grudniu 1981 roku. Wyróżnienie ustanowione zostało przez ECS w 2010 roku, w 30. rocznicę powstania Solidarności, żeby podziękować obcokrajowcom, którzy wspomagali Polskę w walce o wolność i demokrację. Medale przyznawane są również pośmiertnie.
Wśród laureatów są wybitni intelektualiści, dysydenci z bloku wschodniego, politycy, dziennikarze, artyści, ale również setki tych, którzy na wieść o wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego spontanicznie zaczęli organizować komitety poparcia, zbiórki żywności, pomoc sprzętową i finansową dla podziemia, angażując często całe lokalne społeczności. Medalem honorowani są również ci, którzy w duchu ideałów Solidarności stają w obronie uniwersalnych praw człowieka, angażują się na rzecz promocji idei solidarności jako podstawy europejskiego porządku, działają na rzecz porozumienia między narodami, a ład społeczny i moralny budują na dialogu.
Czterech wyróżnionych
W sobotę, 10 grudnia do grona laureatów dołączyły kolejne cztery osoby, w tym dwie pośmiertnie:
- Andrej Chadanowicz – Białoruś
Białoruski poeta, tłumacz i literaturoznawca, zaangażowany w obronę praw człowieka i walkę o niepodległość Białorusi. Były prezes Białoruskiego PEN Clubu. Członek Związku Białoruskich Pisarzy. Z powodu działalności opozycyjnej był zmuszony do opuszczenia swojej ojczyzny.
Autor wielu tomików poezji. Jego utwory przetłumaczono na ponad dziesięć języków. Sam przekładał na język białoruski twórczość polskich pisarzy i poetów m.in. Wisławy Szymborskiej, Adama Mickiewicza, Cypriana Kamila Norwida i Czesława Miłosza.
Wykładał historię literatury francuskiej na Uniwersytecie w Mińsku. Przed delegalizacją był nauczycielem w jedynym liceum z białoruskim językiem wykładowym.
Otwarcie występuje przeciwko prześladowaniom i represjom politycznym ze strony reżimu Łukaszenki. „Mury” Jacka Kaczmarskiego w tłumaczeniu Chadanowicza były jedną z głównych pieśni białoruskich protestów w 2020 roku.
Odznaczony srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis za promocję kultury polskiej za granicą (2015). - Borys Łewyćkyj (1915-1984) – Ukraina (nagroda pośmiertna)
Ukraiński publicysta i aktywista polityczny, wybitny sowietolog. Działał na rzecz niepodległości Ukrainy, sprzeciwiając się Stepanowi Banderze i proniemieckiej polityce ukraińskiej podczas II wojny światowej. Od 1945 roku mieszkał w Republice Federalnej Niemiec. Doradca Socjaldemokratycznej Partii Niemiec do spraw ZSRR oraz ekspert Fundacji F. Eberta, działającej na rzecz podstawowych wartości demokracji socjalnej. Pisał w miesięcznikach „Osteuropa” i „Oesterreichische Hefte”.
Jeden z architektów zbliżenia polsko-ukraińskiego. Bliski współpracownik Jerzego Giedroycia i paryskiej „Kultury”, na łamach której ukazały się artykuły jego autorstwa, poświęcone m.in. relacjom polsko-ukraińskim w czasie II wojny światowej. Autor kilkudziesięciu książek o tematyce sowietologicznej oraz setek artykułów w prasie niemieckiej i światowej, publikowanych pod pseudonimem Paul Sikora.
Nagrodę odebrała Anna Bernhardt, prezeska stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura. - Bohdan Osadczuk (1920-2011) – Ukraina (nagroda pośmiertna
Ukraiński dziennikarz, publicysta, historyk, sowietolog i nauczyciel akademicki. Bliski współpracownik „Kultury” Jerzego Giedroycia. Jeden z głównych zwolenników zbliżenia polsko-ukraińskiego po II wojnie światowej, zawsze stawiający na dialog i zrozumienie w głęboko humanistycznym poczuciu odpowiedzialności za innych.
Profesor historii najnowszej Europy Wschodniej na Wolnym Uniwersytecie w Berlinie, wykładowca na Wolnym Ukraińskim Uniwersytecie w Monachium.
Popularyzował w zachodniej prasie twórczość polskiej i ukraińskiej emigracji. Pod pseudonimem Alexander Korab drukował w licznych, wpływowych gazetach ukraińskich, polskich i niemieckojęzycznych, m.in. „Die Neue Zurcher Zeitung” i „Der Tagesspiegel”. Teksty w paryskiej „Kulturze” publikował nieprzerwanie przez pół wieku aż do chwili zamknięcia pisma po śmierci Jerzego Giedroycia (2000). Był współwydawcą pisma ukraińskich intelektualistów na emigracji „Widnowa” (1984–1987).
Laureat wielu nagród, m.in. Nagrody Przyjaźni i Współpracy „Kultury” (1984), którą przekazał na rzecz opracowania specjalnego numeru „Kultury” w języku ukraińskim, a także Orderu Orła Białego, wręczonego przez prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego (2001).
Nagrodę odebrał Bogdan Stanisławski, mer Kołomyi, miasta rodzinnego Bohdana Osadczuka. - Josef Zissels – Ukraina
Ukraiński fizyk, dysydent, działacz na rzecz praw człowieka, lider społeczności żydowskiej w Ukrainie. Wiceprezes Światowego Kongresu Żydów.
Czynnie sprzeciwiał się represjom politycznym w ZSRR, zaangażowany był również w działalność podziemnych wydawnictw. Od 1978 roku członek Ukraińskiej Grupy Helsińskiej. W tym samym roku aresztowany i skazany na trzy lata więzienia.
Bierze aktywny udział w życiu społecznym i kulturalnym niepodległej Ukrainy, angażując się m.in. w rewolucję godności (2013–2014). Współtwórca wielu instytucji działających na rzecz obrony praw człowieka, m.in. pierwszej ukraińskiej organizacji żydowskiej Czerniowiecka Żydowska Fundacja Obywatelsko-Kulturalna (1988) czy Kongresu Wspólnot Narodowych Ukrainy (1989), skupiającego mniejszości narodowe i etniczne. W 2015 roku znalazł się na liście 10 osób uznanych przez Ukraińców za cieszące się największym autorytetem.
Odznaczenie przyznawane jest obcokrajowcom, a w wyjątkowych przypadkach osobom posiadającym obywatelstwo polskie, które w latach 80. na stałe mieszkały za granicą. Kandydatów do wyróżnienia Medalem Wdzięczności może zgłosić każdy, posługując się formularzem zgłoszeniowym na stronie internetowej ECS. O przyznaniu wyróżnienia decyduje Kapituła Medalu pod przewodnictwem prezydenta Lecha Wałęsy.
Patryk Rosiński
fot. Grzegorz Mehring
Urząd Miejski w Gdańsku
