Równe prawa i równe szanse we wszystkich dziedzinach życia oraz sferach funkcjonowania, na które wpływ ma samorząd – to najważniejsze założenie przyjętej właśnie przez nasze miasto Europejskiej Karty Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym. To dokument opracowany przez Radę Gmin i Regionów Europy. Podpisując go, Gdynia dołączyła do ponad 1800 samorządów lokalnych i regionalnych z 36 europejskich krajów, które również go przyjęły i stosują zawarte w nim zalecenia.
Przyjęcie i wdrożenie założeń karty, decyzją prezydenta Wojciecha Szczurka, odwołuje się do tradycji Gdyni, jako miasta zawsze otwartego, podkreślającego wagę równości, tolerancji oraz szacunku. Podpisanie dokumentu to jasna deklaracja zaangażowania władz Gdyni na rzecz równości. Nakreśla również kierunki działań w następnych latach w celu realizacji zasady równego traktowania.
– Jest to niezwykle ważny dokument i chcemy, by te kwestie, które są w nim ujęte, nie były tylko rzeczami, pod którymi się jedynie podpisujemy, lecz które realnie wdrażamy w tych wszystkich przestrzeniach, gdzie być może występują niedopatrzenia. Kwestie związane z równością są dla nas niezwykle istotne i chcemy, by każda osoba w Gdyni czuła się bardzo dobrze – powiedział po podpisaniu Karty Bartosz Bartoszewicz, wiceprezydent Gdyni ds. jakości życia.
– Przystępujemy do dokumentu, który jest deklaracją wspólnych wartości dla bardzo wielu miast i gmin z całej Europy, w tym również miast polskich, z których wiele już tę kartę przyjęło. Ona w dość prosty sposób wynika z Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego, którą traktujemy za rodzaj konstytucji samorządu, tego polskiego też – mówi Katarzyna Gruszecka – Spychała, wiceprezydent Gdyni ds. gospodarki. – Jej założeniem jest, jak to zwykle w samorządzie, tworzenie dobrego życia. Chcemy uciekać od gorących dyskusji politycznych, które często rozgrzewają wszystkie strony sceny, a zajmować się tym, aby jakość życia rosła, a więc tym, co zawsze samorządowcom leży najbardziej na sercu. Wiemy doskonale, że jeśli chodzi o równość kobiet i mężczyzn, to jeśli porównamy się historycznie wstecz, to na pewno jest lepiej niż było w XIX wieku, niż było zaraz po wojnie, czy lepiej, niż było nawet 20 lat. Ale równie dobrze wiemy, że ciągle jeszcze mamy takie sfery życia społecznego, które zdecydowanie wymagają działań na rzecz poprawiania czy przywracania tej równości i tym chcemy się zająć. Przyjęcie tej karty, samej jej treści, zobowiązuje nas do opracowania licznych dokumentów wdrożeniowych, które posłużą realizacji postulatu równości w życiu lokalnym. Zarówno w strukturach administracyjnych, jak i po prostu w życiu lokalnym zakładamy, że możemy być tutaj wzorcem również dla jednostek, które nie należą do strefy publicznej. Ale oczywiście działa to także w drugą stronę: to również my, jako administracja publiczna, możemy wzorować się np. na biznesie, który w większości przypadków, w szczególności w przypadku tych dużych firm, poszedł już dużo dalej, niż my. Dlatego chcemy to robić w procesie partycypacyjnym. Stworzymy specjalny interdyscyplinarny zespół, który będzie pracował zarówno nad treścią przygotowywanych dokumentów, jak i nad metodami ich wdrażania. Nie interesuje nas bowiem dokument, który będzie jedynie ładnym opisem, lecz interesuje nas dokument, który faktycznie będzie spisywał działania na rzecz równości w naszym mieście. Chcemy stworzyć specjalny zespół, z udziałem urzędników, ale także z szeroką reprezentacją różnych przedstawicieli życia społecznego i różnych płci. Mamy nadzieję, że w ten sposób, w głęboko partycypacyjnym modelu, z szerokimi konsultacjami społecznymi, będziemy w stanie przedstawiać kolejne etapy realizowania postulatu równości w życiu lokalnym w Gdyni – podsumowuje Katarzyna Gruszecka-Spychała.
Czym jest Europejska Karta Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym?
To wzorcowa i uniwersalna propozycja działań dla samorządów. Umożliwia przechodzenie od równych praw do równych szans we wszystkich dziedzinach życia i sferach funkcjonowania, na które wpływ ma samorząd. Kompleksowa struktura tej Karty pozwala łączyć potrzeby różnych grup mieszkanek i mieszkańców. Jednocześnie jest na tyle elastyczna, że może z niej skorzystać każdy samorząd, na miarę swoich potrzeb, w zależności od poziomu zaawansowania prowadzonych działań równościowych.
Jakie konsekwencje wynikają z podpisania karty?
Podpisanie Karty jest formalnym wyrazem zaangażowania władz lokalnych w propagowanie zasady równości kobiet i mężczyzn, a także deklaracją wdrażania na własnym terenie wynikających z niej zobowiązań. Aby wprowadzać te zobowiązania, każdy sygnatariusz zobowiązuje się do opracowania Równościowego Planu Działania, który określa priorytety, działania i środki na to przeznaczone. Ponadto każdy sygnatariusz podejmuje się zaangażować wszystkie instytucje i organizacje na swoim terenie, aby w praktyce promować prawdziwą równość.
Równość – podstawowym prawem
Jak czytamy w dokumencie Karty, równość kobiet i mężczyzn to podstawowe prawo wszystkich i istotna wartością każdej demokracji. W celu jej osiągnięcia musi być ona nie tylko prawnie uznana, lecz i stosowana we wszystkich aspektach życia: politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturowym. Jednak pomimo licznych formalnych dowodów uznania równości i postępu, jaki został zrobiony w tym zakresie, równość kobiet i mężczyzn w życiu codziennym nadal nie istnieje. Przejawia się to tym, że kobiety i mężczyźni nie mają w praktyce takich samych praw. Chodzi o nierówności społeczne, polityczne, gospodarcze i kulturowe, jak np. nierówność płac i mniejsza liczebnie reprezentacja polityczna.
Szkodliwe stereotypy
Z czego wynikają te nierówności? To efekt społecznych konstrukcji bazujących na licznych stereotypach obecnych w rodzinie, edukacji, kulturze, mediach, miejscu pracy, społeczeństwie. Jednak przyjęcie nowego podejścia, wynikającego z wdrożenia Karty, umożliwia wprowadzenie strukturalnych zmian poprzez konkretne, wskazane w Karcie działania.
Samorządy bliżej ludzi
Dlaczego tak ważne jest przyjęcie Karty przez lokalne samorządy? Dlatego, że to właśnie władze lokalne i regionalne są najbliżej obywateli. Dzięki temu mogą najlepiej zwalczać istniejące nierówności i likwidować je, a przez to promować prawdziwie egalitarne społeczeństwo. Poprzez swoje kompetencje i współpracę z licznymi miejscowymi podmiotami oraz różnymi szczeblami władzy mogą one podjąć konkretne działania na rzecz osiągnięcia równości kobiet i mężczyzn.
Rola demokracji lokalnej
W myśl założeń Europejskiej Karty Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym, demokracja lokalna i regionalna musi umożliwiać dokonywanie najwłaściwszych wyborów dotyczących najważniejszych aspektów życia codziennego, takich jak mieszkalnictwo, bezpieczeństwo, transport publiczny, miejsce pracy, czy zdrowie. Pełne zaangażowanie kobiet w tworzenie oraz wdrażanie polityki lokalnej i regionalnej, umożliwia wzięcie pod uwagę ich życiowego doświadczenia, know-how i kreatywności.
By społeczeństwo było oparte na równości, istotne jest to, aby władze lokalne i regionalne wzięły pod uwagę zachowanie równowagi płci w swojej polityce, organizacjach i działaniach. A w świecie „dziś i jutra” prawdziwa równość kobiet i mężczyzn stanowi klucz do sukcesu gospodarczego i społecznego – nie tylko na szczeblu europejskim czy krajowym, ale także w regionach, miastach i społecznościach lokalnych.
Fundamentalne zasady działań
Sygnatariusze Karty Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym uznają następujące zasady swoich działań:
- Równość kobiet i mężczyzn stanowi fundamentalne prawo
Zasada ta musi być stosowana przez samorządy lokalne i regionalne we wszystkich obszarach ich kompetencji, obejmuje ich zobowiązanie do eliminacji wszystkich form dyskryminacji bezpośredniej jak i pośredniej.
- Zagwarantowanie, że równość kobiet i mężczyzn, różnorodne formy dyskryminacji i nierównego traktowania są brane pod uwagę.
Różnorodne formy dyskryminacji oparte na płci, rasie, kolorze skóry, pochodzeniu etnicznym i społecznym, cechach genetycznych, języku, religii czy wierze, przekonaniach politycznych lub innych, przynależności do mniejszości narodowej, urodzeniu, niepełnosprawności, wieku, orientacji seksualnej czy statusie społecznoekonomicznym muszą być brane pod uwagę przy rozpatrywaniu równości pomiędzy kobietami i mężczyznami.
- Zrównoważony udział kobiet i mężczyzn w procesie decyzyjnym jest warunkiem demokratycznego społeczeństwa.
Prawo do równości kobiet i mężczyzn wymaga od władz lokalnych i regionalnych podjęcia wszelkich dostępnych środków i odpowiednich strategii w celu promowania zrównoważonej reprezentacji kobiet i mężczyzn we wszystkich sferach procesów decyzyjnych.
- Eliminacja stereotypów opartych na płci jest podstawą osiągnięcia równości kobiet i mężczyzn.
Władze lokalne i regionalne muszą promować eliminację stereotypów i przeszkód, które przyczyniają się do nierównego statusu kobiet i które mają wpływ na nierówny podział ról pomiędzy kobietami i mężczyznami w życiu politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym.
- Włączając kwestie płci do wszystkich działań samorządów lokalnych i regionalnych konieczne jest promowanie równości kobiet i mężczyzn.
Perspektywa równości płci musi być uwzględniana przy tworzeniu polityki, metod i instrumentów, które wpływają na codzienne życie społeczności lokalnej np. poprzez techniki głównego nurtu zarządzania (gender mainstreaming) oraz budżetowania pod kątem płci (gender budgeting). W tym celu doświadczenie kobiet w życiu lokalnym, warunki życia i pracy, muszą zostać rozpoznane i uwzględnione.
- Właściwie opracowane plany działania i programy są koniecznymi narzędziami do promowania równości kobiet i mężczyzn.
Karta została opracowana w ramach projektu prowadzonego przez Radę Gmin i Regionów Europy w latach 2005-2006 razem z wieloma partnerami. Projekt był współfinansowany przez Komisje Europejską w ramach 5 Wspólnotowego Programu Działania na Rzecz Równości Kobiet i Mężczyzn.
Zygmunt Gołąb
UM Gdynia
