11 i 12 listopada 1938 roku w Gdańsku, kilka dni po nocy kryształowej w III Rzeszy, niemieccy naziści brutalnie zaatakowali swych żydowskich sąsiadów. W 84. rocznicę wydarzeń w Muzeum Gdańska odbędą się prelekcje oraz koncert carillonowy. W tym pierwszym wezmą udział pracownicy z United States Holocaust Memorial Museum, zaś podczas koncertu obok carillonistki miejskiej Moniki Kaźmierczak wystąpi saksofonista Mikołaj Trzaska.
Od przejęcia władzy w Niemczech przez NSDAP w 1933 roku, niemieccy Żydzi stawali się z każdym rokiem coraz bardziej dyskryminowaną grupą ludności, mimo że większość z nich uważała się za Niemców. Do „nocy kryształowej” doszło w nocy z 9/10 listopada 1938 roku. Obiektem ataków i rabunku były sklepy, domy żydowskie oraz synagogi. Dziesiątki tysięcy osób zostały zesłane do obozów. Liczba ofiar śmiertelnych wyniosła 91 osób.
W Gdańsku noc kryształowa rozpoczęła się trzy dni po wydarzeniach w Niemczech. Głównym celem tłumu był symbol obecności gminy żydowskiej w mieście – nieistniejąca dziś Wielka Synagoga. Nie spalono jej wyłącznie dzięki postawie grupy weteranów ze 128. pułku piechoty gdańskiej, dowodzonej przez emerytowanego kapitana żydowskiego pochodzenia Dawida Lissauera. Budynek rozebrano rok później, w maju 1939.
Koncert online z udziałem Mikołaja Trzaski
Wydarzenia gdańskiej nocy kryształowej upamiętnią carillonistka miejska Monika Kaźmierczak oraz saksofonista Mikołaj Trzaska, których występ będzie można zobaczyć online na profilu Carillony gdańskie – Muzeum Gdańska na Facebooku oraz na www.gdansk.pl.
– W przeciwieństwie do koncertów, które wykonywaliśmy w poprzednie rocznice „nocy kryształowej”, w tym roku zdecydowaliśmy się zaprosić widzów w muzyczną improwizowaną, ale inspirowaną żydowskimi motywami pełną niepokoju i emocji podróż – mówi Monika Kaźmierczak z Muzeum Gdańska. – W tym celu do współpracy zaprosiliśmy Mikołaja Trzaskę, znanego i cenionego kompozytora oraz muzyka.
Koncert na carillon i saksofon rozpocznie się w sobotę, 12 listopada 2022 roku, o godz. 15.00 z wieży kościoła św. Katarzyny w Gdańsku przy ul. Profesorskiej 3. Potrwa on około 40 minut.
Spotkanie z historią. Pejzaże żydowskiego Gdańska: rozkwit i tragiczny koniec
Tego samego dnia, o godzinie 16.00 w Dworze Artusa rozpocznie się spotkanie poświęcone wydarzeniom „nocy kryształowej”, związkom Gdańska z kulturą żydowską oraz gdańskim kolekcjonerze żydowskiego pochodzenia, Lesserze Giełdzińskim. W spotkaniu wezmą udział dr Jan Daniluk, dr Mieczysław Abramowicz oraz Izabela Jastrzembska-Olkowska i Klaudiusz Grabowski. W spotkaniu weźmie także udział delegacja United States Holocaust Memorial Museum z USA.
– Gościem specjalnym spotkania będzie Jacek Nowakowski, który przedstawi bogactwo zbiorów jednego z największych i najważniejszych muzeów historycznych świata, także w kontekście „nocy kryształowej” – mówi dr Janusz Marszalec, zastępca dyrektora Muzeum Gdańska. – Wizyta amerykańskich muzealników nie jest przypadkowa. W październiku wspólnie zaprezentowaliśmy wystawę plenerową „Byli sąsiadami: ludzkie wybory i zachowania wobec Zagłady”. Z jej tematyką można się zapoznać do 15 listopada przy ulicy Grobla I.
Udział w obu wydarzeniach jest nieodpłatny.
84. rocznica nocy kryształowej w Gdańsku. Koncert z wieży kościoła św. Katarzyny
- Kiedy: 12 listopada 2022 (sobota), godz. 15.00-15.40
- Gdzie: Kościół św. Katarzyny, ul. Profesorska 3 i okolice placu Heweliusza
- Transmisje online: Facebook: Carillony gdańskie – Muzeum Gdańska oraz www.gdansk.pl
- Wystąpią: Monika Kaźmierczak (carillon), Mikołaj Trzaska (saksofon), Krzysztofa Gomółka-Pawlicka (wprowadzenie / poezja)
84. rocznica nocy kryształowej w Gdańsku. Żydowski Gdańsk i noc kryształowa
- Kiedy: 12 listopada 2022 (sobota), godz. 16.00-18.00
- Gdzie: Dwór Artusa, Sień Gdańska, Długi Targ 43/44
- Prowadzenie: dr Janusz Marszalec
Program:
- 16.00 – Kristallnacht w narracji i kolekcji United States Holocaust Memorial Museum – Jacek Nowakowski (Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie)
- 16.15 – Lesser Giełdziński i jego kolekcja muzealiów – Izabela Jastrzembska-Olkowska (Muzeum Gdańska)
- 16.30 – Kulturbund Żydów Wolnego Miasta Gdańska – dr Mieczysław Abramowicz
- 16.45 – Cmentarze żydowskie w Wolnym Mieście Gdańsku – Klaudiusz Grabowski (Muzeum Gdańska)
- 17.00 – Noc kryształowa w Wolnym Mieście Gdańsku – dr Jan Daniluk (Uniwersytet Gdański)
- 17.20 – 17.45 – dyskusja
Andrzej Gierszewski
Muzeum Gdańska
