W dniach 26-28 sierpnia w Uniejowie odbywał się Festiwal Dziedzictwa Kulturowego, który przybliżał tradycje z zakresu dziedzictwa niematerialnego, figurujące na liście krajowej lub światowej. Główną atrakcją wydarzenia były koncerty carillonu mobilnego „Gdańsk”, który pokonał łącznie ponad 600 km, aby zabrzmieć przy termach i na uniejowskim Rynku.
Festiwal Dziedzictwa Kulturowego w Uniejowie to wydarzenie ukazujące i promujące piękno polskiego dziedzictwa kulturowego. Inspiracją do jego organizacji był wpis spycimierskich kwietnych dywanów na Reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO oraz ustanowienie bieżącego roku uchwałą Rady Miejskiej Uniejowa Rokiem UNESCO.
Główną atrakcją Festiwalu były koncerty gdańskich carillonów. Carillonista Wojciech Lauer zagrał ich aż 7. W repertuarze znalazła się muzyka klasyczna i utwory m.in. Bacha, Mozarta i Czajkowskiego, ale nie zabrakło także piosenek muzyki popularnej m.in. „Lubię wracać tam gdzie byłem” Zbigniewa Wodeckiego czy „Perfect day” Lou Reed’a. Goście odwiedzający Festiwal i uniejowski rynek mogli wysłuchać także carillonowych wersji standardów jazzowych i muzyki z polskich seriali m.in. „Czterdziestolatka” i „Stawki większej niż życie”.
Carillon, który można było zobaczyć i usłyszeć w Uniejowie jest instrumentem mobilnym. Zainstalowany został na przyczepie zabytkowej ciężarówki i składa się z 48 dzwonów ważących w sumie 4868 kg. Najcięższy z nich ma 845 kg.
Oprócz carillonu atrakcją Festiwalu Dziedzictwa Kulturowego były też stoiska wystawiennicze, które prezentowały inne tradycje; m.in. koronkę koniakowską, snutkę golińską, haft kaszubski z powiatu wejherowskiego oraz szopki krakowskie i sokolnictwo, a mieszkańcy parafii Spycimierz ułożyli kwietny dywan z żywych kwiatów.
Niematerialne dziedzictwo kulturowe
Niematerialne dziedzictwo kulturowe to tradycje i przekazy ustne, w tym również język, sztuki widowiskowe, zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne, a także wiedza i umiejętności, związane z rzemiosłem tradycyjnym. Daje ono podstawę do określania własnej tożsamości poszczególnym osobom i całym grupom – społecznym, narodowym, etnicznym, religijnym. Pozwala na znalezienie i nazwanie wspólnych wartości i celów, a także sposobów funkcjonowania. Przyczynia się również do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz jest źródłem inspiracji dla ludzkiej kreatywności.
Carillonowa muzyka w Gdańsku znajduje się na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO od 30 grudnia 2020 roku.
Premiery utworów carillonowych
W niedzielę, 4 września w Gdańsku, odbędą się prawykonania dwóch utworów na carillon autorstwa polskich kompozytorów współczesnych. Repertuar carillonowy poszerzy się o dzieła Hanny Kulenty i Dariusza Przybylskiego.
Utwór „Wizje” Dariusz Przybylski skomponował na carillon Ratusza Głównego Miasta i z jego wieży zabrzmi o godz. 12.00. Premierowa kompozycja Hanny Kulenty „Cristal en Cristal” („Kryształ w krysztale”) napisana została z myślą o instrumencie na wieży kościoła św. Katarzyny, a jej prawykonanie rozpocznie się o godz. 15:00. Zagra je Monika Kaźmierczak, piastująca funkcję miejskiej carillonistki Gdańska.
Oba utwory zostały zamówione przez miasto Gdańsk i Muzeum Gdańska: „Wizje” Dariusza Przybylskiego z okazji 425 lat istnienia Biblioteki Gdańskiej, zaś „Cristal en Cristal” Hanny Kulenty z przesłaniem pokoju dla Ukrainy.
Więcej o wydarzeniach można przeczytać w osobnym komunikacie.
Gdańsk stolicą polskich carillonów
Gdańska tradycja carillonowa sięga XVI wieku, a instrument przywędrował do naszego miasta z Niderlandów. Pierwszy utwór carillonowy, w trybie automatycznym, został wykonany z wieży Ratusza Głównego Miasta 23 września 1561 z okazji zamontowania na iglicy pozłacanej figury króla Zygmunta II Augusta. Koncerty wykonywane przez muzyków w trybie ręcznym sięgają 1738 roku. Aż do 1942 roku, miasto utrzymywało ponad 38 carillonistów miejskich i ich pomocników. Dzięki pracy dziesiątek osób najważniejszym uroczystościom miejskim, np. wizytom koronowanych głów, czy codziennemu życiu miasta towarzyszyły okolicznościowe utwory wybrzmiewające z dzwonów o masie od kilku do kilkuset kilogramów.
Po zniszczeniach II wojny światowej Gdańsk jest jedynym miastem w Polsce, które dziś może się poszczycić działającymi carillonami. W ciągu trzech ostatnich dekad, dzięki staraniom śp. Pawła Adamowicza, odbudowano carillony z kościoła św. Katarzyny (50 dzwonów) i Ratusza Głównego Miasta (37 dzwonów). Trzeci – carillon „Gdańsk” – to mobilny instrument (48 dzwonów), który może dostać się do niemal każdej miejscowości w Polsce i w Europie. Wszystkimi zarządza Muzeum Gdańska. Czwarty, nieczynny carillon znajduje się w klasztorze na Jasnej Górze.
Carillon to najcięższy na świecie instrument, na który składa się zespół dzwonów wieżowych. Melodię wybija się młotkami lub sercami dzwonów uruchamianymi przez mechanizm zegarowy lub ręcznie, za pomocą klawiatury. W nowoczesnych carillonach stosuje się czasem sterowanie elektroniczne. To, co wyróżnia ten instrument, to przede wszystkim bogate, głębokie i monumentalne brzmienie, a także sposób gry. Wykorzystywane są tu dwie klawiatury: manuałowa i pedałowa. Klawisze przypominają kołki, na których gra się pięściami lub palcami. Posiada on również mechanizm gry automatycznej.
Na całym świecie jest 640 tych instrumentów, z czego tylko 18 ma charakter mobilny.
Marta Formella
Urząd Miejski w Gdańsku
