27 lutego 2020 roku Gdańsk, jako pierwsze miasto w Polsce, przyjął Kartę Praw Osób Bezdomnych. Uchwalając ten wyjątkowy dokument Rada Miasta Gdańska nie miała wątpliwości, co do jego zasadności i społecznej ważności.
W uzasadnieniu do uchwały można przeczytać m.in., że przyjęcie Karty jest wyrazem zwrócenia uwagi na potrzebę przestrzegania i ochrony praw osób doświadczających bezdomności, a w szczególności ich prawa do mieszkania. Zmierzając do osiągniecia tego celu, władze miasta uznały za istotne potwierdzić, że każda osoba znajdująca się w kryzysie bezdomności ma prawo do traktowania na równi z innymi mieszkankami i mieszkańcami.
– Karta jest poświadczeniem, że w Gdańsku równe traktowanie wszystkich mieszkanek i mieszkańców, poszanowanie ich praw i wolności są sprawami priorytetowymi – mówi Agnieszka Chomiuk, zastępczyni dyrektorki gdańskiego Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie. – Ten dokument został wypracowany i stworzony przy ogromnym zaangażowaniu wielu partnerów, między innymi specjalistów z instytucji miejskich, pomocowych, z organizacji pozarządowych wspierających osoby w kryzysie bezdomności. Co istotne, w pracach nad Kartą i nad jej zaopiniowaniem wzięły też udział osoby doświadczające bezdomności.
Prawa do godności i wolności niezmienne
Gdańska Karta Praw Osób Bezdomnych określa obszary i kierunki działań, zmierzające do prowadzenia skutecznej i efektywnej polityki społecznej miasta, dotyczącej równego traktowania oraz przeciwdziałania dyskryminacji osób doświadczających problemu. Jej przyjęcie to możliwość wyrównywania szans osób w najbardziej skrajnej formie ubóstwa i niedostatku, walczących o przetrwanie i zmuszonych do życia w skrajnych warunkach. Jej uchwalenie to także wzięcie odpowiedzialności, która spoczywa na władzach lokalnych, za rozwiązanie problemu bezdomności i zabezpieczenie tej grupy społecznej.
Jako akt prawa lokalnego, Karta stanowi swoisty zespół zasad i wytycznych, które muszą być uwzględniane w przygotowywaniu procedur, dokumentów oraz działań podejmowanych przez miasto, jego jednostki organizacyjne oraz organizacje pozarządowe realizujące zadania zlecone na rzecz osób w kryzysie bezdomności.
Uchwalenie Gdańskiej Karty Praw Osób Bezdomnych jest odpowiedzią na zapewnienie równego traktowania mieszkankom i mieszkańcom – w myśl konstytucyjnego prawa do wolności i godności wszystkich ludzi oraz zgodnie z polityką Gdańska i wypracowanym Modelem Równego Traktowania.
Gdańska Karta Praw Osób Bezdomnych (treść)
Władze Miasta Gdańska zwracając uwagę na potrzebę przestrzegania i ochrony praw osób doświadczających bezdomności, zobowiązują się działać na rzecz realizacji następujących praw:
I. Najważniejszym prawem osoby w kryzysie bezdomności jest prawo do wyjścia z bezdomności. Usługi umożliwiające dostęp do odpowiednich rozwiązań opartych na mieszkaniach muszą być dostępne dla wszystkich doświadczających bezdomności. Władze Miasta, we współpracy z właściwymi organami władzy publicznej, będą działać na rzecz zapewnienia takiej liczby rozwiązań mieszkaniowych, która pozwoli zaspokoić istniejące potrzeby mieszkaniowe.
II. W sytuacji, gdy niemożliwe jest niezwłoczne zapewnienie mieszkania każdej osobie doświadczającej bezdomności należy zagwarantować każdej osobie dostęp do tymczasowego schronienia, zgodnego z obowiązującymi standardami. Władze Miasta zobowiązują się współpracować z innymi właściwymi organami publicznymi na rzecz zapewnienia takiej liczby miejsc tymczasowego schronienia, która wystarczy dla wszystkich potrzebujących, tak aby nikt nie musiał spać bez dachu nad głową ani bez własnego łóżka.
III. Osoby doświadczające bezdomności mają prawo do korzystania z przestrzeni publicznej oraz do swobodnego poruszania się w niej, nie doznając w tym zakresie większych ograniczeń niż te, które odnoszą się do całości społeczeństwa.
IV. Władze Miasta zobowiązują się zapewnić, by pracownicy świadczący usługi szanowali prawo do równego traktowania wszystkich ludzi, nie dyskryminując osób nie mających domu.
V. Osoby w kryzysie bezdomności często doświadczają naruszeń swoich praw, z uwagi na to, że nie są one w stanie podać swojego adresu korespondencyjnego. Władze Miasta zobowiązują się zapewnić osobom doświadczającym bezdomności możliwość korzystania z adresu korespondencyjnego, jeżeli taka forma pomocy jest im niezbędna.
VI. Władze Miasta zobowiązują się zapewnić prawo dostępu do podstawowych, publicznie dostępnych, urządzeń sanitarnych: bieżącej wody (kranów z wodą pitną), pryszniców i toalet umożliwiających utrzymanie poziomu higieny gwarantującego zachowanie godności człowieka.
VII. Prawo do usług ratujących życie: pomocy społecznej, służby zdrowia, policji i straży pożarnej na takich samych warunkach, jak w przypadku pozostałych mieszkańców, bez dyskryminacji ze względu na sytuację mieszkaniową lub wygląd zewnętrzny.
VIII. Prawo do udziału w wyborach i związanego z tym wpisania do rejestru wyborców oraz otrzymania niezbędnych dokumentów umożliwiających potwierdzenie tożsamości podczas głosowania w wyborach, bez dyskryminacji ze względu na sytuację mieszkaniową.
IX. Prawo do ochrony danych osobowych, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
X. Prawo do prywatności musi być szanowane i chronione w najszerszym możliwym zakresie we wszystkich miejscach, w których przebywają i zamieszkują osoby doświadczające bezdomności, z wyłączeniem sytuacji zagrażających bezpieczeństwu innych osób. Władze Miasta zobowiązują się dążyć do pełnej realizacji tego prawa we wszystkich udostępnianych oraz nadzorowanych przez siebie miejscach tymczasowego schronienia.
XI. Prawo do podejmowania czynności niezbędnych do przetrwania (w granicach prawa). Dążąc do tego, by nikt nie był zmuszony do podejmowania takich czynności uznajemy, że praktyki te same w sobie nie powinny być kryminalizowane.
Sylwia Ressel
Konsultant
Samodzielne Stanowisko Ds. Komunikacji Społecznej
