13 grudnia 1981 roku na ulice polskich miast wyjechały czołgi, pojazdy opancerzone i wozy bojowe. Władze komunistyczne wprowadziły w całym kraju stan wojenny, którego celem była likwidacja protestów społecznych. Podczas ich tłumienia padli zabici i ranni. Działacze opozycji i „Solidarności” byli zatrzymywani, a następnie internowani. W 40. rocznicę tamtych wydarzeń, w Gdyni odbędą się uroczystości upamiętniające ofiary stanu wojennego, a na placu Kaszubskim zaprezentowana zostanie wystawa historyczna ukazująca polską rzeczywistość z tamtego okresu.
Przed nami 40. rocznica wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku władzę w kraju przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. Celem akcji była likwidacja protestów społecznych.
Stan wojenny trwał od 13 grudnia 1981 do 22 lipca 1983 roku. Przeciwko strajkującym wystawiono ponad 100 tys. uzbrojonych żołnierzy i funkcjonariuszy. Na ulice wyjechały czołgi, aresztowano i osadzano w ośrodkach odosobnienia działaczy opozycji. Podczas tłumienia protestów padli zabici i ranni. Działania sił MSW i wojska przebiegały wyjątkowo brutalnie, wielu funkcjonariuszy wykazywało się sadyzmem, o czym świadczą wspomnienia ofiar pobić. Do 1990 roku w wyniku represji, ciężkich pobić, ran postrzałowych zmarło ponad 100 osób.
Gdynia tradycyjnie upamiętni rocznicę wprowadzenia stanu wojennego. W mieście odbędzie się szereg uroczystości. Zaprezentowana zostanie także tematyczna wystawa poświęcona wydarzeniom sprzed 40 lat.
Wystawa i instalacja artystyczna
W ramach tegorocznych obchodów 40. rocznicy wprowadzenia w Polsce stanu wojennego przygotowano specjalną wystawę, która w symboliczny sposób przywołuje tamte wydarzenia i doświadczane emocje.
– Grudzień to wyjątkowy miesiąc dla Gdyni, dla pamięci mieszkańców. W tym roku ze względu na trwającą epidemię zapraszamy mieszkańców na wystawę plenerową, która będzie zlokalizowana na placu Kaszubskim. Wystawa plenerowa poruszająca ten tragiczny moment dla mieszkańców naszego kraju. W dniach 10-17 grudnia będą Państwo mogli zapoznać się z historią przedstawioną w nowoczesny sposób, wykorzystującą wiele archiwalnych zdjęć – mówi Maja Wagner, naczelnik Wydziału Kultury Urzędu Miasta Gdyni.
Ekspozycja krótko przedstawia fakty o stanie wojennym i losach ludzi w tym okrutnym czasie. Już one, razem z dokumentującymi je obrazami, niosą atmosferę zagrożenia i opresji. Strzępy wspomnień świadków, fragmenty podziemnie drukowanych ulotek i hasła pisane potajemnie na murach pozwalają odbiorcy skontaktować się ze stanem ducha Polaków w owej długiej nocy.
Będzie ona dostępna w dniach od 10 do 17 grudnia w pejzażu Gdyni – na placu Kaszubskim od strony ul. Starowiejskiej. Dzięki niej będziemy mogli przypomnieć sobie lub poznać polską rzeczywistość sprzed 40 lat.
– Wystawa jest skromna, bo też taka okazja nie skłania do budowania fajerwerków czy też popisywania się graficzną kreatywnością. Jest stonowana w barwach, ma dwie skromne linie narracyjne. Jedna to materiał historyczny tekstowy i fotograficzny, a druga to jest kilka wypowiedzi świadków, nas, obywateli, uczestników – tak, jak zapamiętali ten dzień wprowadzenia stanu wojennego, dla wszystkich bardzo dramatyczny – wyjaśnia Anna Grabowska, scenograf odpowiedzialna za koncepcję i realizację wystawy.
Wystawę „Stan wojenny” przygotowali: Maugo Domańska, Anna Grabowska, Jan Rosiek, Adam Stankiewicz. Jej producentem jest: Paulina Neugebauer. Twórcy zapraszają do refleksji na temat naszego miejsca tu i teraz.
W obchody zaangażowało się także Gdyńskie Centrum Filmowe. W przeddzień rocznicy stanu wojennego – a więc 12 grudnia – na widzów czeka specjalna oferta filmowa. W okazyjnej cenie 8 złotych będzie można specjalnie przygotowane na tę okazję seanse. Będą to dwie nowości filmowe w postaci produkcji „Żeby nie było śladów” w reżyserii Jana P. Matuszyńskiego oraz „Chrzciny” z Katarzyną Figurą w roli głównej, a także biograficzny obraz „Popiełuszko. Wolność jest w nas”.
Uroczystości miejskie
13 grudnia w Gdyni odbędą się również oficjalne uroczystości miejskie, upamiętniające tragiczne wydarzenia sprzed 40 lat. Rozpoczną się one o godzinie 18:00 mszą świętą w kościele pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Piotra Rybaka w Gdyni. Po eucharystii w świątyni zaprezentowany zostanie program słowno-muzyczny w wykonaniu uczniówSzkoły Muzycznej I i II stopnia w Gdyni oraz II Liceum Ogólnokształcącego w Gdyni. Następnie uczestnicy obchodów przemaszerują ulicami Gdyni – ul. Portową, placem Kaszubskim, ul. Świętojańską i ul. Pułaskiego. Tam, przed pomnikiem Ofiar Terroru Komunistycznego zmówiona zostanie modlitwa oraz złożone zostaną kwiaty.
Harmonogram uroczystości:
- 18.00 – Msza Św. w kościele pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Piotra Rybaka w Gdyni
- 18.50 – program słowno-muzyczny w wykonaniu uczniów Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Gdyni oraz II Liceum Ogólnokształcącego w Gdyni
- 19.15 – przemarsz ulicami: ul. Portowa, plac Kaszubski, ul. Świętojańska, ul. Pułaskiego
- 19.30 – uroczystość przed Pomnikiem Ofiar Terroru Komunistycznego (ul. Pułaskiego)- modlitwa, przemówienia, złożenie kwiatów.
Paweł Kukla
UM Gdynia
