Przemoc w szkole to problem, z którym kadra nie zawsze sobie radzi. Jedną z przyczyn jest brak wiedzy, gdyż uczniowie nie zawsze zgłaszają akt agresji i nie proszą o pomoc. W rozwiązaniu tego problemu ma pomóc aplikacja RESQL stworzona przez naukowców z Uniwersytetu SWPS oraz gdyńskią firmę informatyczną SPEEDNET.
Agresja w szkołach bywa bagatelizowana, gdyż czasem jest traktowana jako nieodzowna część dorastania lub mylona z konfliktem. Ponadto dziecięce ofiary przemocy rówieśniczej nie zawsze zgłaszają problem ze wstydu lub strachu przed pogorszeniem sytuacji, jeśli będą skarżyć, czy donosić. Uczniowie wolą też często rozwiązywać problemy na własną rękę z obawy przed denerwowaniem dorosłych, konfiskatą smartfona, poczucia żenady, obawy przed konsekwencjami nagłośnienia przemocy czy braku wiary w rozwiązanie problemu.
Tymczasem powtarzająca się przemoc fizyczna przyjmuje bardzo różne formy: słowną, społeczną, pisemną, materialną, seksualną czy cybernetyczną i ma bardzo poważne konsekwencje. Prześladowani uczniowie doświadczają lęku społecznego, samotności, wycofania, obniżonego poczucia wartości, chorób, problemów psychicznych, emocjonalnych, behawioralnych. Mogą rozwijać się u nich fobie, depresja, a w końcu agresja. Dzieci gorzej się uczą, a zamiast poprosić dorosłych o pomoc, unikają prześladowania wagarując lub nawet porzucając całkowicie szkołę. W ostateczności doświadczanie długotrwałej przemocy może prowadzić do samobójstwa.
Z raportu UNICEF-u z 2018 roku wynika, że 48% polskich uczniów w wieku 13-15 lat doświadczyło, co najmniej raz w ciągu kilku miesięcy, przemocy ze strony rówieśników. Dlatego tak ważne jest, aby wyeliminować agresję w szkołach. UNICEF wzywa do następujących działań:
– wprowadzenie regulacji prawnych chroniących uczniów przed przemocą w szkołach;
– wzmocnienie działań prewencyjnych w placówkach edukacyjnych;
– przekonywanie społeczności oraz osób indywidualnych do wspierania uczniów w dzieleniu się własnymi doświadczeniami przemocy oraz pracy na rzecz zmian w szkołach i społecznościach;
– inwestowanie w bardziej efektywne oraz sprawdzone rozwiązania, które wzmacniają bezpieczeństwo uczniów i szkół;
– zbieranie lepszych, bardziej szczegółowych danych dotyczących przemocy wobec dzieci w szkołach i wokół nich oraz udostępnianie informacji o skutecznych działaniach.
Naukowcy i informatycy łączą siły
Wychodząc naprzeciw powyższym wyzwaniom, naukowcy z Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS postanowili stworzyć i dać uczniom oraz kadrze pedagogicznej narzędzie na miarę czasów, które pozwoli walczyć z agresją.
Uniwersytecki zespół psychologów i pedagogów, w latach 2019-20, przeprowadził w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych badania, wywiady z nauczycielami, uczniami i rodzicami oraz warsztaty i pilotaż lekcji dotyczących przemocy rówieśniczej. Na tej podstawie przygotowano zestaw lekcji na takie tematy jak: przemoc relacyjna, cyberprzemoc, reagowanie na przemoc i rola świadków, konflikty i ich rozwiązywanie, myślenie społeczno-moralne.
Zdobyta wiedza miała posłużyć do opracowania aplikacji mobilnej dla uczniów, w której mogliby oni zgłaszać akty przemocy, i stacjonarnego panelu dla nauczycieli odpowiedzialnych za przyjmowanie zgłoszeń oraz dla dyrekcji – w celu analizy, monitorowania problemu przemocy, raportowania i wdrażania działań prewencyjnych.
W celu zbudowania takiego systemu uczelnia zwróciła się do firmy SPEEDNET z Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego w Gdyni, która posiada ponad 20-letnie doświadczenie i dysponuje siłą ponad 130 doświadczonych programistów i specjalistów.
– Nasza współpraca z Uniwersytetem SWPS jest długofalowa, już wcześniej robiliśmy dla nich różne projekty. Projekt RESQL jest inny. Uczelnia wyszła z propozycją, żeby zamiast standardowego modelu, gdzie oni robią zlecenie, a my je realizujemy, pójść tym razem we współtwórstwo. System jest więc w efekcie wspólnym dziełem. W pierwszej fazie projektu stworzyliśmy proste narzędzie do ankietowania uczniów, by badać efekty lekcji próbnych i opracować interwencję docelową. Następnie opracowaliśmy razem koncepcję i po naszej stronie, jako firmy informatycznej, było zaprojektowanie systemu we współpracy z ich naukowcami. Zdając się na nasze doświadczenie, opracowaliśmy całą aplikację tak, aby spełnić wymagania uczelni, takie jak prostota, anonimowość, przyjemny dla oka projekt graficzny. Prace nad projektem trwały półtora roku – opowiada Janusz Kaczor, analityk w firmie SPEEDNET.
Tak zrodził się innowacyjny system RESQL, który oferuje aplikację mobilną umożliwiającą uczniom anonimowe zgłaszanie aktów przemocy, których są ofiarami lub świadkami, i obsługę zgłoszeń przez nauczycieli. W skład systemu wchodzi też zestaw interwencji ułatwiający kadrze podejmowanie decyzji – materiały dotyczące reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz scenariusze działań związanych z poszczególnymi sytuacjami przemocy rówieśniczej i lekcji wychowawczych dotyczących omawianej problematyki.
Zaprojektowana przez SPEEDNET aplikacja pozostawia uczniom wybór, czy zgłoszenie incydentu będzie anonimowe. Dziecko sygnalizujące problem komunikuje się z nauczycielem poprzez swojego smartfona. Nie musi się więc obawiać, że zostanie zauważone przez innych uczniów podczas rozmowy z pedagogiem. W aplikacji dziecko wybiera typ przemocy lub opisuje niepokojące je zdarzenie. Przyjmujący zgłoszenie nauczyciel podejmuje dalsze kroki – nadaje zgłoszeniu kategorię i priorytet, ustala jakiego rodzaju pomoc jest potrzebna, interweniuje, prowadzi lekcje wychowawcze.
Wdrażaniem systemu do szkół zajmuje się powołana do życia w październiku 2020 roku spółka RESQL, w której udziały mają Uniwersytet SWPS, SPEEDNET i twórcy systemu. Od stycznia tego roku gotowi są, by wprowadzać aplikację w placówkach edukacyjnych.
– Pierwsze wdrożenie mamy już na koncie – w jednym z większych warszawskich liceów nr 9 im. Klementyny Hoffmanowej. Toczymy rozmowy z dziesiątakami zainteresowanych szkół w różnych miastach i z samorządami, bo zainteresowanie jest bardzo duże. Rozwiązanie, choć wymyślone przed pandemią, wpisuje się też w potrzeby covidowe, jest rewelacyjnym rozwiązaniem problemów, jakie w tej chwili przewijają się u młodzieży: przemocy wykluczeniowej z grup społecznościowych i cyberprzemocy. W Polsce mamy ponad 40 tysięcy szkół i te rozwiązanie jest tak stworzone, żeby było jak najtańsze, dostępne dla każdego potencjalnego użytkownika – mówi Piotr Ciszek, pracownik naukowy Uniwersytetu SWPS oraz prezes spółki RESQL.
Wdrożenie systemu w szkole, przekazanie niezbędnej wiedzy i przeszkolenie personelu to jednorazowy koszt 3000 zł. Dodatkową opłatą jest abonament związany z ilością uczniów w systemie i wynosi od 80 gr do 1 zł od dziecka miesięcznie.
Chociaż system jest dopiero wprowadzany do użytku, już został doceniony. W międzynarodowym konkursie innowacji społecznych INTARG 2020, będąc jeszcze w fazie badawczej, zdobył Grand Prix oraz diamentową nagrodę za najbardziej innowacyjne rozwiązanie społeczne.
Aplikacja do walki z przemocą w szkołach, współtworzona przez gdyńską firmę, uzupełnia działania miasta w tym zakresie.
– Gdynia jako pierwszy w Polsce samorząd pochyliła się systemowo nad zjawiskiem cyberprzemocy. Już w 2015 roku uruchomiliśmy „Gminny program przeciwdziałania cyberprzemocy”, w ramach którego przeprowadzono szereg warsztatów dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych oraz szkoleń dla rodziców i rad pedagogicznych, a także odbyły się badania uczniów, kampania społecznościowa, międzynarodowa konferencja tematyczna. W 2018 roku uchwałą Rady Miasta rozszerzyliśmy program o przeciwdziałanie infoholizmowi – mówi Bartosz Bartoszewicz, wiceprezydent Gdyni ds. jakości życia.
Przemysław Kozłowski
UM Gdynia
