Wręczenie gdańskich Nobli, bo tak mówi się o Nagrodzie Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza, odbyło się po raz 33. w 410. rocznicę urodzin patrona nagrody. Docenieni za wybitne osiągnięcia zostali prof. Maria Mendel i prof. Andrzej Jacek Tejchman-Konarzewski. Po raz pierwszy uroczystość odbyła się bez udziału publiczności i rodzin nagrodzonych. Wydarzenie z Dworu Artusa można było zobaczyć online na portalu gdansk.pl.
– Na przekór pandemii, choć tym razem online, odbywamy rytuał, który powtarzamy od 1987 roku, przyznając Nagrody Naukowe Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza. Kłaniamy się w ten sposób nisko ludziom nauki. Bardzo mam was trzeba – mówiła Aleksanda Dulkiewicz, prezydent Gdańska.
Nie zabrakło także akcentu wspominającego patrona nagrody w dniu jego urodzin.
– W tych trudnych czasach, kiedy w cieniu pandemii świętujemy 410. urodziny Jana Heweliusza, wybitnego gdańszczanina, patrona tej nagrody, warto zwrócić uwagę na kilka faktów. Dla samego Heweliusza czasy jego życia były łaskawe, bowiem nie przeżył żadnej wielkiej zarazy. Ale zanim przyszedł na świat, w 1564 roku epidemia odebrała życie niemal połowie mieszkańców Gdańska. Po jego śmierci, w latach 1709-1710 w wyniku epidemii zmarł co trzeci mieszkaniec miasta. Dlaczego dziś o tym mówię? Bo dzięki nauce udaje nam się skuteczniej rozprawiać z zarazami. Dziękujemy wam naukowcom za szczepionki. A o to, aby miasto było miejscem wspólnym, dobrym dla każdego dbajmy sami, najlepiej jak umiemy – mówiła w Dworze Artusa prezydent Gdańska.
Nagrody za wybitne osiągnięcia naukowe
Nagroda Naukowa przyznawana jest przez prezydenta Gdańska na wniosek dwóch kapituł, którym przewodniczą, prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku (w dziedzinie nauk ścisłych oraz przyrodniczych) oraz prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych). W skład kapituły nagrody wchodzą także rektorzy państwowych wyższych uczelni w Gdańsku, przedstawiciel prezydenta Gdańska, dotychczasowi laureaci nagrody oraz przedstawiciel gdańskich niepublicznych uczelni wyższych.
Kategoria nauk humanistycznych i społecznych
W kategorii nauk humanistycznych i społecznych Nagroda Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza trafiła do prof. dr hab. Marii Mendel – za wybitne osiągnięcia w dziedzinie nauk społecznych, koncepcję pedagogiki miejsca i teorię miejsca wspólnego oraz wkład w rozwój badań nad przestrzeniami podmiotowości.
– Profesor Maria Mendel jest uznanym autorytetem z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, w szczególności pedagogiki społecznej. Od lat rozwija w prekursorską w Polsce pedagogikę miejsca oraz autorską teorię miejsca wspólnego. Umiejętnie łączy w badaniach podejście pedagogiczne z warsztatem socjologicznym i antropologicznym, wplatając w nie wątki kulturoznawcze, historyczne oraz czerpiąc z inspiracji filozoficznych. To podejście mieszczące się w kategoriach pedagogiki poszukującej i społecznie zaangażowanej. Skupia się na badawczej obserwacji i naukowej analizie zachowań konkretnych społeczności i wspólnot, na przykład w obrębie miasta Gdańska. Efektem aktywności naukowej laureatki są rozwiązania prospektywne, propozycje kierunków przeciwdziałania oraz walki z rozprzestrzenianiem się problemów społecznych. Znakomity dorobek naukowy oraz zaangażowanie w działalność akademicką społeczną i organizacyjną profesor Marii Mendel, w pełni uzasadniają uhonorowanie jej Nagrodą Naukową Miasta Gdańska im Jana Heweliusza – mówił podczas wygłaszania laudacji prof. dr hab. Jerzy Błażejowski, przewodniczący kapituły w kategorii nauk humanistycznych i społecznych, prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.
Kategoria nauk ścisłych i przyrodniczych
W kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych uhonorowany został prof. dr hab. Andrzej Jacek Tejchman-Konarzewski, za wybitne osiągnięcia dotyczące modelowania przepływu w quazi-statycznych i dynamicznych materiałów sypkich w silosach.
– Pan profesor Jacek Tejchman należy niewątpliwie do grona ścisłej czołówki naukowców swojej specjalizacji, nie tylko w kraju, ale także na świecie. Jego osiągnięcia przyczyniają się zarówno do znacznego poszerzenia naszej wiedzy, jak również znajdują zastosowania praktyczne. Swoje doświadczenia naukowe wykorzystuje także na polu organizacji nauki będąc członkiem ważnych gremiów decydujących o zasadach przyznawania grantów naukowych i ocenianiu jednostek naukowych. Mamy zatem przed sobą sylwetkę naukowca wybitnego spełniającego się jako znakomity badacz oraz organizator nauki. W pełni doceniając wszystkie dotychczasowe osiągnięcia pana profesora składam serdeczne gratulacje z powodu osiągnięcia, jakim jest wyróżnienie Nagrodą Naukową Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza – mówił podczas wygłaszania laudacji prof. dr hab. Grzegorz Węgrzyn, przewodniczący kapituły w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych, prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku
Każdy z laureatów otrzymał dyplom, statuetkę Heweliusza autorstwa prof. Jana Szczypki oraz nagrodę finansową w wysokości 20.000 zł brutto.
Nagroda im. Jana Heweliusza, przyznawana za wybitne osiągnięcia naukowe, została ustanowiona w 1987 roku, natomiast pierwszego laureata wyłoniono w 1988 roku. Przez kilkanaście lat Nagroda przyznawana była jedynie w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych, a w 2001 roku po raz pierwszy przyznano ją także w dziedzinie nauk humanistycznych. W 2013 roku kategoria nauk humanistycznych została poszerzona o nauki społeczne.
Biogramy laureatów
Prof. dr hab. Andrzej Jacek Tejchman-Konarzewski
Prof. dr hab. inż. Jacek Tejchman-Konarzewski urodził się w 1957 roku w Gdyni. Absolwent studiów w Wydziale Budownictwa Lądowego w Politechnice Gdańskiej z tytułem magistra inżyniera w specjalności konstrukcje budowlane. W latach 1984-1989 i 1991-1996 przebywał na stażu naukowym w Katedrze Mechaniki Gruntu i Skał Uniwersytetu Technicznego Karlsruhe w Niemczech. W Uniwersytecie Karlsruhe obronił w roku 1989 doktorat pt. „Scherzonenbildung und Verspannugseffekte in Granulaten unter Berücksichtigung von Korndrehungen”, a w roku 1996 habilitację pt. “Shear localization and autogeneous dynamic effects in granular bodies”. Od roku 2000 kierownik Katedry Budownictwa i Inżynierii Materiałowej (Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska Politechniki Gdańskiej). W 2008r. otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego Politechniki Gdańskiej. W latach 2014-2016 członek Rady Narodowego Centrum Nauki (NCN). Od 2019r. członek Komisji Ewaluacji Nauki (KEN). W latach 2018-2020 pełnomocnik rektora PG do spraw dyscypliny inżynieria lądowa i transport.
Dziedziną badań naukowych prof. Jacka Tejchmana-Konarzewskiego są nauki inżynieryjno-techniczne w dyscyplinie naukowej inżynieria lądowa i transport. Specjalność naukowa profesora obejmuje konstrukcje inżynierskie (betonowe, żelbetowe, stalowe, kompozytowe), mechanikę gruntów, mechanikę pękania oraz mechanikę materiałów sypkich. Autor ponad 200 publikacji naukowych na platformie ‘Web of Science’. oraz członek redakcji 3 zagranicznych czasopism naukowych JCR (‘Granular Matter’ (Springer), ‘Acta Geotechnica’ (Springer), ‘Computers and Geotechnics’ (Elsevier)). Współautor ponad 200 ekspertyz technicznych dla przemysłu. W roku 2011 odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Profesor dr hab. Maria Mendel
Profesor dr hab. Maria Mendel to wybitna postać polskiej humanistyki i nauk społecznych. Pedagożka społeczna, rozpoznawalna w międzynarodowych gremiach naukowych jako badaczka przestrzeni podmiotowości, odnoszących się do rodziców w edukacji i środowisk marginalizowanych, oraz autorka koncepcji pedagogiki miejsca, rozwijanej w formule badań społecznie zaangażowanych. Ze względu na niezwykle wysoki poziom umiędzynarodowienia działalności naukowej, nazywana badaczką globalną i jednocześnie ambasadorką Gdańska.
Przez całe swoje naukowe życie związana z Uniwersytetem Gdańskim, gdzie pełniła m.in. funkcję prorektorki ds. kształcenia (2008–2012) oraz dyrektorki (2002–2008) Instytutu Pedagogiki. Od 2005 roku kieruje Zakładem Pedagogiki Społecznej w Instytucie Pedagogiki Wydziału Nauk Społecznych UG.
Bogaty dorobek publikacyjny prof. Marii Mendel liczy blisko 300 pozycji, w tym 34 książki (autorskie, współautorskie, redagowane, współredagowane), z których znaczną część stanowią publikacje w języku angielskim. Do najważniejszych należą monografie: Edukacja społeczna (2001), School, Family and Community Partnerships (współred.,2003), Animacja współpracy środowiskowej (red.,2003), Pedagogika miejsca (red., 2006), Społeczeństwo i rytuał. Heterotopia bezdomności (2007), Pedagogika miejsca wspólnego. Miasto i szkoła (2017), Pamięć i miejsce (współred., 2019), Parent Engagement as Power (red.,2019). Szczególne miejsce w badaniach prof. Marii Mendel zajmuje Gdańsk – „wspólny pokój”, przestrzeń wspólnej pamięci i lokalnego działania (Tożsamość Gdańszczan. Budowanie na (nie)pamięci; współred., 2010; Miasto jak wspólny pokój. Gdańskie modi co-vivendi; red., 2015; Miasto dla sztuki, sztuka dla miasta; współred., 2018). Najnowsza z monografii, to Eduwidma, rzeczy i miejsca nawiedzone (red., 2020).
Liderka i uczestniczka wielu międzynarodowych i krajowych projektów badawczych oraz organizacji i sieci naukowych. Najbliżej związana z siecią European Research Network About Parents in Education (w 2017 roku założyła Polish Research Network About Parents in Education). Laureatka wielu nagród i wyróżnień, spośród których zwraca uwagę tytuł Animatora Solidarności Codziennie oraz Złota Odznaka Społecznego Towarzystwa Oświatowego za działalność na rzecz oświaty niezależnej.
Uroczystość wręczenia Nagrody Naukowej odbywa się rokrocznie w rocznicę urodzin Jana Heweliusza tj. 28 stycznia. Do tej pory Nagrodę Naukowa Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza otrzymało 51 gdańskich naukowców. Do tego zaszczytnego grona dołączyli właśnie prof. Maria Mendel i prof. Andrzej Jacek Tejchman-Konarzewski.
Marta Formella
Urząd Miejski w Gdańsku
