W tym roku gdańszczanki, gdańszczanie i turyści, będą mogli oddać hołd ofiarom II wojny światowej podczas uroczystości w miejscach ważnych na mapie miasta, m.in. na Westerplatte, przy Victoriaschule, na pl. Obrońców Poczty Polskiej czy na cmentarzu Ofiar Terroru Hitlerowskiego. 1 września o 4:45 zabrzmi dzwon Pax et Reconcilatio, czyli Pokój i pojednanie, z wieży kościoła św. Katarzyny.
– Jak co roku 1 września oddamy hołd tym, którzy walczyli o wolność naszej ojczyzny. Od 21 lat organizowaliśmy obchody na Westerplatte, gdzie spotykaliśmy się o 4:45. W tym roku za organizację uroczystości odpowiedzialne jest Wojsko Polskie. Nie zmienia to jednak faktu, że będę w tym miejscu pamięci. I zachęcam do tego wszystkich, którzy również chcieliby oddać cześć bohaterom tamtych dni – podkreśla Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – Miejskie uroczystości rozpoczniemy w przededniu wybuchu drugiej wojny światowej na Westerplatte, składając kwiaty na cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego. Następnego dnia w południe, 1 września, zachęcam do udziały we mszy świętej w intencji poległych obrońców Poczty Polskiej z modlitwą międzywyznaniową, spotykamy się na placu Obrońców Poczty Polskiej. Pamiętajmy o przesłaniu, które widnieje na Westerplatte i jest tak ważne szczególnie dziś – Nigdy więcej wojny!
Mieszkanki i mieszkańców, a także turystów zapraszamy do wspólnego uczczenia pamięci poległych. W poniedziałek, 31 sierpnia, o godz. 18.00 spotkamy się na Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte, który powstał w miejscu zniszczonej 2 września 1939 roku przez nalot bombowców nurkowych wartowni nr 5 Wojskowej Składnicy Tranzytowej. W ruinach tej wartowni we wrześniu 1939 roku odnaleziono ciała 2 polskich żołnierzy oraz pochowano w zbiorowej mogile część żołnierzy polskich poległych podczas obrony Westerplatte w dniach od 1 do 7 września 1939 roku.
We wtorek, 1 września, o godz. 4:45 zabrzmi dzwon kościoła św. Katarzyny w Gdańsku, który nazywa się Pokój i Pojednanie / Pax et Reconcilatio. Jest to drugi pod względem wielkości dzwon w tej świątyni.
Tego samego dnia, o godz. 9.00, rozpoczną się uroczystości pod tablicą upamiętniającą harcmistrza Jana Ożdżyńskiego – budynek Dyrekcji Kolei, ul. Dyrekcyjna 2–4.
Harcmistrz Jan Ożdżyński jest prawdopodobnie pierwszą ofiarą II wojny światowej w Gdańsku. W latach 1937–1939 pracował w Wolnym Mieście Gdańsku. Aktywnie działał w Gdańskiej Chorągwi ZHP, pełnił także funkcję referenta Polskiej Rady Sportowej. Ta ostatnia była przykrywką dla działających w Wolnym Mieście Gdańsku w konspiracji struktur Związku Strzeleckiego. Była to jedyna ofiara śmiertelna wśród Polaków tego dnia, poza Westerplatte oraz gmachem Poczty Polskiej w Gdańsku na Heveliusplatz. Chociaż same okoliczności jego śmierci pozostają nadal nieznane, to pewne przesłanki pozwalają sądzić, że zginął on z bronią w ręku.
Tablica, ufundowana w 1986 roku, zlokalizowana jest na gmachu Dyrekcji Kolei w Gdańsku. Budynek przed wojną mieścił polskie instytucje, w tym Komendy Gdańskich Chorągwi Harcerek i Harcerzy.
Następnie, o godz. 10.00, zostaną złożone wieńce pod Victoriaschule, dziś budynek Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Kładki 24. Do udziału w modlitwie oraz złożenia kwiatów przy tablicy upamiętniającej Polaków torturowanych i zamęczonych w pierwszych dniach drugiej wojny światowej zapraszają prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz i prezes Towarzystwa Przyjaciół Gdańska Piotr Mazurek.
To w Victoriaschule w dniach 1–15 września 1939 r. Niemcy torturowali i zamęczyli członków Polonii gdańskiej. Szacuje się, że liczba aresztantów sięgała nawet 3 tys. osób. Część z nich została później przetransportowana m.in. do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Sztutowie.
W południe zaś na placu Obrońców Poczty Polskiej odprawiona zostanie uroczysta msza św. w intencji poległych pocztowców z modlitwą międzywyznaniową. Po jej zakończeniu zaplanowano wystąpienia oficjalne, oddanie hołdu poległym oraz złożenie wieńców.
Atak na budynek Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku nastąpił równocześnie z rozpoczęciem ostrzału Westerplatte przez pancernik Schleswig-Holstein. Pomimo przeważających sił nieprzyjaciela – użycia miotaczy ognia, ładunków wybuchowych, dział i wsparcia artyleryjskiego – pocztowcy bronili dostępu do budynku Poczty Polskiej przez czternaście godzin. Decyzja o kapitulacji zapadła dopiero o godz. 19.00.
Miejsce egzekucji obrońców Poczty Polskiej nie było znane aż do 28 sierpnia 1991 r. Na zbiorowy grób natrafiono przypadkowo podczas prac ziemnych na pasie startowym na gdańskiej Zaspie. Po identyfikacji szczątków ofiar zostały one złożone 4 kwietnia 1992 r. na Cmentarzu Ofiar Terroru Hitlerowskiego, w mogile specjalnie na ten cel wybudowanej staraniem Poczty Polskiej.
Na cmentarzu na Zaspie o godz. 16.00 zostaną złożone wieńce, a w trakcie uroczystości będzie również czas na modlitwę i przemówienia. Na zakończenie Cappella Gedanensis wykona pieśni patriotyczne.
Od ponad 20 lat za organizację obchodów rocznicy wybuchu II wojny światowej odpowiadało miasto. Od początku w uroczystościach brali udział harcerze, a z biegiem lat również wojsko i przedstawiciele władz państwowych. Decyzją ministra obrony narodowej za organizację obchodów na Westerplatte odpowiada wojsko. W odpowiedzi prezydent Gdańska zwróciła się do ministra z propozycją wspólnej organizacji obchodów. Do dzisiaj pismo pozostaje bez odpowiedzi.
PROSIMY O ZACHOWANIE ZASAD BEZPIECZEŃSTWA
Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, prosimy o zachowanie szczególnych środków ostrożności: odstępu 1,5 metra od innych osób oraz rozważenie zasłonięcia ust i nosa.
TANSMISJA ONLINE / GDANSK.PL
Odbywającą się na pl. Obrońców Poczty Polskiej o godz. 12.00 mszę świętą w intencji poległych pocztowców z modlitwą międzywyznaniową, a także zaplanowanymi po niej wystąpieniami oficjalnymi wraz z oddaniem hołdu poległym oraz złożeniem wieńców, będzie można obejrzeć online na portalu gdansk.pl.
Olimpia Schneider
Urząd Miejski w Gdańsku
