W tym roku mija równo 40 lat od podpisania porozumień w sierpniu 1980 roku. Odsłonięcie pamiątkowej tablicy, symboliczne otwarcie bramy i spacery z bohaterami tamtych dni, a także strefa społeczna, spektakl plenerowy, promocje wydawnictw, wystawy plenerowe i wiele więcej atrakcji składać się będzie na tegoroczne obchody. Święto Wolności i Demokracji odbywać się będzie od 14 do 31 sierpnia / 1 września.
– Dziś jednym tchem wymieniamy Gdańsk czy Gdynię, ale całe Pomorze było wtedy zaangażowane w strajki. Jak oddać ducha tamtych podniosłych chwil? Ruch społeczny rósł i pączkował, gromadząc w swoich szeregach 10 milionów Polaków. Dziś także nie brak reżimów, z którymi trzeba walczyć – nasi bracia Białorusini walczą o to, o co my wtedy walczyliśmy – podkreślał marszałek Mieczysław Struk. – Chcemy uczcić tamte dni, tych wszystkich, których znamy i tych bezimiennych. Jednym z takich wydarzeń jest projekt realizowany przez Teatr Wybrzeże „Wracaliśmy wreszcie do własnego domu” w dniu 30 sierpnia 2020 r. o godz. 17.00 Stara Apteka. Tytuł ten nawiązuje do głośnej kampanii Artyści dla Rzeczypospolitej – „Jesteśmy wreszcie we własnym domu. Nie stój, nie czekaj. Co robić? Pomóż!”
To hasło artyści Wybrzeża wdrażali już wiele lat wcześniej, właśnie w czasie sierpniowych strajków 1980 roku, odpowiadając na zaproszenie strajkujących, w geście poparcia ich postulatów, grupa aktorów m.in. Halina Winiarska, Halina Słojewska, Elżbieta Goetel, Bogusława Czosnowska, Jerzy Kiszkis, Krzysztof Gordon, Jerzy Gorzko, Stanisław Michalski pod wodzą reżysera i dyrektora Macieja Prusa, z inspiracji Władysława Zawistowskiego ówczesnego kierownika literackiego Teatru, z przygotowanym błyskawicznie programem wystąpiła w słynnej Sali BHP z poetyckimi koncertami, zbudowanymi z utworów m.in. Kochanowskiego, Mickiewicza, Słowackiego, Wyspiańskiego, Norwida, Baczyńskiego, Tuwima i Miłosza. Tam też Maciej Pietrzyk wykonywał uznaną za nieoficjalny hymn Solidarności „Piosenkę dla Córki”.
W czterdzieści lat później grupa młodych następców tamtej dzielnej drużyny, pod wodzą dyrektora Adama Orzechowskiego, podejmie się próby rekonstrukcji owego pamiętnego, uwiecznionego serią fotografii, zdarzenia teatralno-koncertowo-społecznego na scenie Starej Apteki Teatru Wybrzeże. Najważniejszą jednak częścią tego wieczoru będzie obecność i wspomnienia naszych honorowych gości, bohaterów tamtych sierpniowych prezentacji „dobrego polskiego słowa”.
Odsłonięcie tablicy – już 14 sierpnia
– Czterdzieści lat temu, 14 sierpnia rozpoczął się strajk, który potem okazał się wielkim strajkiem solidarnościowym. Wtedy w mieszkaniu przy ulicy Sienkiewicza 10 zapadła decyzja o podjęciu strajku i tę rocznice chcemy uczcić przez odsłonięcie tam pamiątkowej tablicy – podkreślała Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – To wrzeszczańskie mieszkanie wielokrotnie wykorzystywano jako miejsce spotkań gdańskich organizacji opozycyjnych. Po zwolnieniu z pracy Anny Walentynowicz, działaczki Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, czterech mężczyzn podjęło wtedy decyzje o rozpoczęciu strajku: Bogdan Borusewicz we współpracy z młodymi robotnikami Jerzym Borowczakiem, Ludwikiem Prądzyńskim i Bogdanem Felskim już przygotowywali strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina
Otwarcie bramy i akcent białoruski
31 sierpnia o godz. 10.00 tradycyjnie już odbędzie się uroczyste otwarcie historycznej Stoczniowej Bramy nr 2, która w czasie strajku oddzielała protestujących od tłumu czekającego po drugiej stronie na wieści o przebiegu negocjacji. Przybycie zapowiedział Lech Wałęsa, przywódca strajku sprzed 40 lat. Następnie odbędą się m.in. Forum Obywatelskie i spotkanie świadków wydarzeń.
– Solidarność, która powstała 40 lat temu, to polski patent na pokojowe przemiany – mówiła prezydent Gdańska. – Dlatego tak mocno wspieramy przemiany, które mają na celu pokojowe, demokratyczne zmiany i czynimy starania, by podczas naszych obchodów akcent białoruski był silnie zaznaczony. Jesteśmy w stałym kontakcie z przedstawicielami opozycji białoruskiej.
– Co ważne, wszystkie wydarzenia przygotowujemy pamiętając o obostrzeniach dotyczących pandemii koronawirusa. Z tego też powodu, wszystkie wydarzenia będą także dostępne w internecie, on-line. Zapraszamy do Gdańska, nawet jeśli będzie to spotkanie wirtualne.
Promocje książek
– Rewolucja rozpoczęta 40 lat temu niestety się nie skończyła, mamy protesty na Białorusi, brak demokracji w Rosji, napiętą sytuację na Węgrzech. To dramatyczny kontekst naszych tegorocznych obchodów. Bo choć my dziś żyjemy w innym świecie, jesteśmy członkami Unii Europejskiej, to gdzie indziej ciągle brak tych przywilejów i demokracji – Basil Kerski, dyrektor ECS. – Polscy bohaterowie tamtych dni byli wtedy bardzo młodzi. Dziś na szczęście ciągle są z nami, będą także oprowadzali po wystawie stałej ECS.
– Szczególnie zapraszam na dwa bardzo ważne wydarzenia: promocję książki o Annie Walentynowicz „Walentynowicz. Anna szuka raju” autorstwa Doroty Karaś i Marka Sterlingowa oraz promocję książki „Stocznia Gdańska. Miejsca, ludzie, historia” Andrzeja Trzeciaka, która jest gratką dla wielbicieli historii, miłośników stoczniowego przemysłu i industrialnej architektury, a także tych, którzy chcą eksplorować tereny postoczniowe – podkreślał dyrektor ECS.
Strefa Społeczna
Obok ECS – tak jak w czerwcu ubiegłego roku – stanie Strefa Społeczna, czyli przestrzeń dla organizacji pozarządowych. W pięciu halach aktywiści będą prezentować swoje aktywności, a w największej hali, liczącej 600 m2, toczyć się będą debaty.
– Aż 60 organizacji pozarządowych wyraziło chęć wzięcia udziału w Strefie Społecznej, czyli o dziesięć więcej niż miejsc, które mieliśmy. Wygospodarowaliśmy jednak miejsce dla wszystkich. Zapraszamy 29 i 30 sierpnia na spotkania i siedem dużych debat – mówił Jacek Bendykowski, prezes Fundacji Gdańskiej.
Wymurzanie Wolności
– Zapraszamy na Wymurzanie Wolności, spektakl, który ma w sposób metaforyczny pokazać obalanie murów, które ograniczają wolność. To projekt Fundacji SFINKS (Sopockie Forum Integracji Nauki Kultury i Sztuki) we współpracy z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim. W wydarzeniu weźmie udział aż 25 artystów – informowała Magdalena Hajdysz z Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego.
Mur Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego stanie się metaforą bariery pomiędzy ludźmi, krajami, grupami społecznymi, rozumianej zarówno fizycznie, jak i metaforycznie.
Europejski Poeta Wolności
– W tym roku z przyczyn oczywistych nie odbył się w marcu Festiwal Literatury. Jednak odbyła się 6 edycja konkursu Nagroda Literacka Europejskiego Poety Wolności. Nagrodę zdobyła Sinéad Morrissey i to jej zostanie ona wręczona przedostatniego dnia obchodów Święta Wolności i Demokracji, 31 sierpnia w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej – Aleksandra Szymańska, dyrektor instytutu Kultury Miejskiej.
Uroczystość połączona będzie z operą „ahat-ilī – siostra bogów” do libretta Olgi Tokarczuk. Przypomnijmy, że laureatem pierwszej edycji Nagrody był białoruski poeta Uładzimier Arłoŭ, którego wierszy także w tym roku posłuchamy.
Podziękowania dla partnerów i wystawy czasowe
– Święta Wolności i Demokracji nie byłoby możliwe, gdyby niewiele podmiotów, które włączyły się w obchody – podkreślała koordynator główny obchodów, zastępca dyrektora ECS Magdalena Mistat. – Chciałabym wszystkim partnerom podziękować za zaangażowanie i współorganizację programu obchodów, a są to: Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Fundacja Gdańska, Gdańska Organizacja Turystyczna, Gdańska Galeria Miejska, Gdański Archipelag Kultury, Gdański Teatr Szekspirowski, Instytut Kultury Miejskiej, Muzeum Gdańska, Narodowe Muzeum w Gdańsku, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Obszar Metropolitalny Gdańsk-Gdynia-Sopot, Polska Filharmonia Bałtycka, Polski Chór Kameralny Schola Cantorum Gedanensis, Rada Miasta Gdańska, Teatr Wybrzeże oraz Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku.
– Skoro w tym roku nie możemy gościć się gremialnie w przestrzeniach, uznaliśmy, że najlepszą forma przekazu będą emocje. Emocje, które można zobaczyć za pomocą fotografii i filmów. I tak w przestrzeni miasta pojawi się niezwykła wystawa, na której pokażemy cztery dekady rozwoju miasta. Tych wystaw czasowych będzie zresztą więcej. Po szczegółowy program wydarzeń odsyłam na stronę www.1980gdansk.pl. Warto tam zaglądać, bo program ewoluuje, przybywa nowych spotkań i wydarzeń – zachęcała Magdalena Mistat.
Olimpia Schneider
Urząd Miejski w Gdańsku
