Odsłonięcie tablicy poświęconej gedaniście Romanowi Bellwonowi oraz jego żonie Janinie było pierwszym punktem miejskich uroczystości 100-lecia Klubu Sportowego Gedania. Rocznicowym obchodom polskiego klubu sportowego Wolnego Miasta Gdańska towarzyszyć będzie wiele imprez o charakterze historycznym, sportowym, a także kulturalny.
– Spotkanie z tak liczną i zżytą rodziną jak państwo Bellwon zawsze mnie cieszy. Dwa lata temu, kiedy jeden z nowych tramwajów nazwaliśmy imieniem Balbiny i Michała Bellwon, członkowie rodziny zapełnili praktycznie cały skład – przypomniała Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – Dziś natomiast odsłaniamy tablicę upamiętniającą postaci Romana i Janiny Bellwon. To gdańszczanie, którzy, stawiając czoło nazistom, zapisali piękną historię na karcie dziejów Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku, a później tworzyli najcenniejszą, bo społeczną tkankę miasta. Piłkarz Klubu Sportowego Gedania jest dobrym ambasadorem sprawy. Dziś zainaugurujemy bowiem obchody 100-lecia Klubu Sportowego Gedania. Niech piękna idea współzawodnictwa sportowego przynosi pokój, jak w starożytnej Grecji, gdy na czas igrzysk zaprzestawano wojen – dodała Aleksandra Dulkiewicz.
Podczas uroczystości inaugurującej program 100-lecia KS Gedania 1922 odsłonięto tablicę upamiętniającą Romana i Janinę Bellwon, działaczy społecznych i narodowych, którzy przy ul. Partyzantów 62 mieszkali od 1946 roku, aż do swojej śmierci.
Historia Romana i Janiny Bellwon
Ojciec Romana, Michał, był współorganizatorem Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. Matka, Balbina, animowała działalność wielu organizacji kobiecych. W działalność na rzecz polskości Gdańska zaangażował się też Roman, harcerz i piłkarz Klub Sportowego Gedania. Należał do konspiracji antyhitlerowskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. Aresztowany po wybuchu wojny, został osadzony w obozach koncentracyjnych Stutthof i Sachsenhausen. Mimo że Niemcy proponowali mu wolność za cenę wyzbycia się polskości, on tę ofertę odrzucił, przez co był więziony aż do końca wojny. Po powrocie do Gdańska włączył się w działalność społeczną. Jego żona, Janina z d. Grabik, w czasie wojny należała do konspiracji antyniemieckiej (początkowo w ramach Konfederacji Narodu, później Armii Krajowej), wzięła udział w powstaniu warszawskim. Następnie została osadzona w niemieckim-nazistowskim obozie koncentracyjnym Ravensbrück. Po wojnie przez wiele lat pracowała w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk.
Powrót do tradycji w nowoczesnej formie
Wśród licznie zgromadzonych na uroczystości członków rodziny Bellwon, pamięć o historii i tradycji sportowej jest jednym z ważnych elementów ich tożsamości.
– Gedania była czymś więcej niż klubem sportowym. Była też rodzinnym klubem. W tym klubie trenowali również liczni stryjowie, bracia ojca. Wiktor był jednym z jego założycieli, Edmund trenował piłkę nożną i lekkoatletykę, a Stefan i Antoni trenowali piłkę. Mój ojciec był również lekkoatletą i interesował się boksem. Stoczył trzy walki, w tym ostatnią z dziadkiem Michałem, który skutecznie wyperswadował mu miłość do tej dyscypliny. W Gedanii jednak przede wszystkim liczyło się poczucie patriotyzmu, które okazywali jego członkowie przed i po 1 września 1939 roku – mówił Jerzy Bellwon, syn upamiętnionych.
Obszerny program wydarzeń kulturalnych przygotowało Muzeum Gdańska, którego punktem kulminacyjnym będzie otwarcie wystawy czasowej o przedwojennym polskim sporcie w Gdańsku. Przywróci społeczeństwu jeden z zapomnianych symboli KS Gedania oraz wypuści w obieg serię znaczków pocztowych przypominających historię klubu. Realizowany do końca listopada program kulturalny opiera się na trzech filarach.
– W nadchodzących miesiącach chcemy uczcić stulecie klubu sportowego. Projekt będzie miał szeroki charakter i obejmie działania w przestrzeni miejskiej oraz oddziałach Muzeum Gdańska – mówił Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska. – Przygotowane zostaną również dwie wystawy. Pierwsza, organizowana we współpracy z Polską Akademią Nauk zawita w przestrzeni miejskiej już w lipcu. Drugą udostępnimy w Muzeum Poczty Polskiej 15 września, głównym dniu obchodów. Ożywimy również symbol Gedanii oraz wydamy serię znaczków pocztowych odwołujących się do historii klub
Już niebawem, 1 czerwca o godzinie 10.00 w Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku zostanie zaprezentowany symbol obchodów 100-lecia klubu sportowego, który na drugie życie czekał od czasu rozpoczęcia II wojny światowej.
Rodzinnie, w duchu sportu i charytatywnie
Obchody stulecia KS Gedania to także powrót do przyświecającej Polakom z Wolnego Miasta kultury sportu i tężyzny fizycznej. W programie realizowanym przez Biuro Prezydenta ds. Sportu nie zabraknie turniejów sportowych, w tym kojarzonej powszechnie z dawnym klubem piłki nożnej, a także regat wioślarskich. Pod koniec września odbędzie się mecz z drużyną Lechii Gdańsk, podczas którego odbędzie się zbiórka pieniędzy na cele charytatywne.
– Odwołując się do historii Gedanii przede wszystkim należy podkreślić jej wymiar sportowy. We współpracy z GKS Gedania 1922, kontynuatorem przedwojennego klubu, zrealizujemy szereg zawodów sportowych – podkreślił Adam Korol z Urzędu Miejskiego w Gdańsku, dyrektor Biura Prezydenta ds. Sportu. – Będzie to między innymi międzynarodowy turniej piłki nożnej juniorów, oldbojów – pod hasłem „Historia łączy pokolenia”, a także piknik i mecz charytatywny z drużyną Lechii Gdańsk. Zaplanowane są również regaty wioślarskie. Wydarzenia odbędą się w sierpniu oraz wrześniu. Najważniejszym z nich będzie gala jubileuszowa połączona z przyznaniem Nagród Prezydenta Miasta Gdańska.
Harmonogram wydarzeń
100-lecie Gedanii – kulturalnie i historycznie
Ożywiamy symbole. Historia Gedanii we współczesnym wydaniu
- 1 czerwca, godz. 10.00, Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, pl. Obrońców Poczty Polskiej 1/2 – „Historia jednego symbolu”. Prezentacja maskotki polskich sportowców z KS Gedania, odtworzonej z inicjatywy Ernesta Jezionka, oceanografa i pisarza przez Aleksandrę Wlazło z pracowni artystycznej Teatru Miniatura
- Czerwiec, Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, pl. Obrońców Poczty Polskiej 1/2 „Sport w (o)biegu” – prezentacja serii kolekcjonerskich znaczków pocztowych wydanych z okazji 100-lecia Gedanii przy udziale Muzeum Poczty Polskiej.
„Wokół Gedanii”. Cykl spotkań poświęconych jednemu z najstarszych polskich klubów sportowych w Gdańsku
- 26 maja, godz. 17.00, Ratusz Głównego Miasta, Wielka Sala Wety, Długa 46/47 – start cyklu „Wokół Gedanii. Podczas pierwszego spotkania dr Jan Daniluk przybliży historię klubów sportowych działających w Wolnym Mieście Gdańsku.
- 23 czerwca, godz. 17.00, Ratusz Głównego Miasta, Długa 46/47 – drugie spotkanie z cyklu „Wokół Gedanii”. Rozmowa z Bartoszem Gondkiem o gedanistach i sporcie motorowym w Wolnym Mieście Gdańsku
- 8 września, godz. 17.00, Ratusz Głównego Miasta, Długa 46/47 – trzecie spotkanie z cyklu „Wokół Gedanii” – rozmowa Adamem Mauksem, badaczem powojennych dziejów Gedanii
- październik, godz. 17.00, Ratusz Głównego Miasta, Długa 46/47 – czwarte spotkanie z cyklu „Wokół Gedanii” – rozmowa z prof. Andrzejem Gąsiorowskim o wojennych losach gedanistów.
Przywracamy historię. Plenerowe wystawy i projekty wizualne poświęcone tematyce sportu w Wolnym Mieście Gdańsku
- lipiec, przestrzeń miejska – wędrująca wystawa plenerowa „100-lecie Gedanii” przygotowana przez Bibliotekę Gdańską Polskiej Akademii Nauk we współpracy z Muzeum Gdańska.
- 2 września, przestrzeń miejska – start projektu „Ludzie Gedanii” (na wzór projektu „Portrety 1939” i „Grudzień 1970”). W przestrzeni publicznej prezentowane będą portrety kilkudziesięciu działaczy KS Gedania i współczesnych sportowców KS Gedania 1922
- 15 września, Muzeum Poczty Polskiej, pl. Obrońców Poczty Polskiej 1/2 – wernisaż wystawy „Gedania i nie tylko. Sport polski w międzywojennym Gdańsku” – centralny punkt obchodów rocznicy 100-lecia KS Gedania. Do końca października organizowane będą kuratorskie oprowadzania po wystawie
- listopad, Dwór Artusa, Długi Targ 43/44 – Podsumowanie Gdańskich Obchodów 100-lecia KS Gedania 1922. Pokaz filmu i debata „Przeszłość i przyszłość” z udziałem historyków i sportowców.
100-lecie Gedanii na sportowo
- 26-28 sierpnia, Centrum Sportu i Edukacji, al. Hallera 201 – Międzynarodowy Turniej Piłkarski (rocznik 2012) z udziałem Lecha Poznań, Widzewa Łódź, Legii Warszawa, Polonii Warszawa, Arki Gdynia, Lechii Gdańsk oraz drużyn ze Szwecji, Litwy i Słowacji.
- 15 września, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku – Gala Jubileuszowa w Muzeum II Wojny Światowej. Wręczenie nagród Prezydent Miasta Gdańska zorganizowana przez GKS Gedania 1922.
- 17 września, Centrum Sportu i Edukacji al. Hallera 201 – piknik dla mieszkańców Gdańska z turniejem oldboyów pod hasłem „Historia łączy pokolenia”.
- 18-19 września – Wioślarskie Regaty o Puchar Bałtyku 100-Lecia Gedanii Gdańsk.
- wrzesień – mecz towarzyski z drużyną ekstraklasy Lechią Gdańsk wraz ze zbiórką na cele charytatywne.
Gdańsk honoruje zasłużonych obywateli
Tablice pamiątkowe to projekt realizowany przez miasto. Założeniem inicjatywy jest umieszczanie w przestrzeni Gdańska spójnych wizualnie oznaczeń w celu upowszechniania wśród mieszkańców i turystów wiedzy o miejscach związanych z wydarzeniami i osobami ważnymi dla historii kraju i regionu. System tablic pamiątkowych zainicjowany został w czerwcu 2018 roku. Tablice wykonane są z blachy emaliowanej, mają znormalizowany kształt i kolorystykę oraz zawierają treść w języku polskim i w tłumaczeniu na język angielski, a w szczególnych przypadkach także na trzeci język. Właśnie odsłonięto 21. tablicę z cyklu. Lokalizację poprzednich można znaleźć na portalu gdansk.pl.
Balbina i Michał Bellwon, rodzice Romana, są także patronami gdańskiego tramwaju. PESA Jazz Duo z imionami zasłużonych działaczy Wolnego Miasta Gdańska jeździ ulicami naszego miasta od września 2020 roku.
Patryk Rosiński
Urząd Miejski w Gdańsku
