Narodowy Instytut Dziedzictwa rozpoczyna projekt wsparcia gmin w procesach planowania i wdrażania gminnych programów rewitalizacyjnych uwzględniających dziedzictwo kulturowe jako istotny zasób służący przezwyciężaniu problemów społecznych i infrastrukturalnych.
Według badania GUS przeprowadzonego we współpracy z NID 64% sporządzonych przez gminy programów rewitalizacji zawiera zapisy odnoszące się do zabytków, a 42% – do dziedzictwa niematerialnego. W dużej mierze programy rewitalizacyjne realizowane są na terenach objętych ochroną konserwatorską (61%), bądź wprost realizowane są w obiektach zabytkowych (749 gmin przewidziało takie projekty), lub bazują na dziedzictwie niematerialnym (w przypadku 504 gmin).
Lokalne tradycje, język, tożsamość, poczucie wspólnoty, jej pamięć jak również zabytkowe pierzeje miast, zespoły poprzemysłowe, miejsca przechowujące pamięć o wydarzeniach ważnych dla wspólnoty, muzea i instytucje kultury, dzieła architektury i pomniki tworzą zatem ramy dla działań rewitalizacyjnych gminy, będąc częścią ich społecznych, kulturowych, infrastrukturalnych i gospodarczych uwarunkowań.
Zielone światło do działania
Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji wraz z przeznaczonym na jej wdrożenie finansowaniem stworzyła warunki dla aktywniejszej działalności gmin w obszarze rewitalizacji obszarów zdegradowanych, które mają na celu przede wszystkim podniesienie jakości życia w gminie.
Wyraźny kierunek
Działania prowadzone w ramach projektu „Merytorycznego wsparcia procesu planowania i rewitalizacji w gminach” będą realizowane w trzech obszarach:
I. Utworzono 8 Centrów Kompetencji ds. rewitalizacji Narodowego Instytutu Dziedzictwa. To innowacyjna formuła, w której Pracownicy NID, będą tworzyć zsieciowane Centra Kompetencji ds. rewitalizacji. Rozwiązanie takie stanowi realną wartość – nieocenione i dostępne wsparcie informacyjne.
Centra Kompetencji będą prowadziły działalność:
- informacyjną i doradczą na rzecz gmin realizujących programy rewitalizacyjne związane z dziedzictwem kulturowym tj. będą informować o ogólnych zasadach, prawach i obowiązkach gmin w tym zakresie, a także upowszechniać modelowe rozwiązania, wiedzę o zasadach, opracowaniach związanych z wykorzystaniem zasobu dziedzictwa kulturowego w procesach rewitalizacji.
- Centra Kompetencji będą również animować debaty na ten temat i ułatwiać wymianę doświadczeń dla uczestników procesów rewitalizacyjnych m.in. samorządów, służb konserwatorskich, organizacji pozarządowych, resortów odpowiedzialnych za rewitalizację, organizacji branżowych.
II. Zaplanowano szkolenia dla przedstawicieli gmin prowadzących lub planujących rewitalizację z wykorzystaniem zasobu dziedzictwa kulturowego. Gminy będą mogły dowiedzieć się m.in.
- jak określać wizję, cele i kierunki gminnych programów rewitalizacyjnych uwzględniając dziedzictwo,
- jak wyznaczać obszar zdegradowany, jak określać potencjały obszarów rewitalizacji,
- jak poszukiwać nowych funkcji dla obiektów zabytkowych oraz jakie działania konserwatorskie są w nich dozwolone jak również jak tworzyć opracowania studialne i strategiczne zawierające odpowiednie zapisy chroniące i wykorzystujące potencjał dziedzictwa.
III. Prowadzone będzie wsparcie gmin tworzących lub aktualizujących Gminne programy rewitalizacji poprzez wspólne przeprowadzenie procesu identyfikacji dziedzictwa, szacowanie jego wartości i wskazania właściwych sposobów jego ujęcia, ochrony i zagospodarowania w procesach rewitalizacyjnych. Opracowanie Studiów Ochrony Wartości Kulturowych oraz innych opracowań studialnych będzie wykonywane na rzecz wybranych gmin, które zadeklarują chęć wykorzystania potencjału dziedzictwa kulturowego w procesach rewitalizacyjnych oraz zakwalifikują się do Programu wsparcia.
Projekt „Merytorycznego wsparcia procesu planowania i rewitalizacji w gminach” realizowany jest w ramach „Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2019–2022”, którego jednym z celów jest wzmocnienie systemu ochrony dziedzictwa kulturowego na poziomie lokalnym. Krajowy program realizuje tym samym zapisy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami.
Program wsparcia oferowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa jest komplementarny wobec działań realizowanych przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej wraz z Urzędami Marszałkowskimi pn. „Regiony Rewitalizacji – wzmacnianie zdolności gmin do programowania i wdrażania działań rewitalizacyjnych”, w ramach którego oferowane jest wsparcie doradcze i szkoleniowe w czterech modułach tematycznych związanych z rewitalizacją (dostępność, zarządzanie i włączenie społeczności lokalnej, narzędzia ustawowe, monitoring i ewaluacja). Więcej informacji o rewitalizacji i podejmowanych działaniach znaleźć można na stronie Krajowego Centrum Wiedzy o Rewitalizacji (www.rewitalizacja.gov.pl) oraz stronach internetowych Urzędów Marszałkowskich.
Więcej informacji o dziedzictwie w rewitalizacji na: www.samorzad.nid.pl
