Literacka Książka Roku, Pomorska Książka Roku i Nagroda za Całokształt Pracy Twórczej, to kategorie, w których wręczono Pomorską Nagrodę Literacką „Wiatr od morza”. Dodatkowo na laureatów czekała nagroda publiczności oraz Kaszubska Nagroda Literacka. Gala rozdania nagród odbyła się w piątek, 21 października w Centrum Św. Jana. Zgromadzonym, grając na saksofonie, umilał czas Dariusz Herbasz.
Nominacje do Pomorskiej Nagrody Literackiej zostały ogłoszone we wrześniu, a wśród nich znaleźli się:
Literacka Książka Roku:
- Córka/Daughter, Zbigniew Joachimiak, Fundacja Światło Literatury 2021
- LękiNieoswojone – Bożena Ptak, SPP 2021
- Oddać życie za Polskę. Samobójstwo altruistyczne w kulturze polskiej XIX wieku – Stefan Chwin, Tytuł 2021
- Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL, Monika Milewska, PIW 2021
- Światło w zatoce. Wiersze gdańskie – Krystyna Lars, Tytuł 2021
Pomorska Książka Roku:
- Historie gdańskich dzielnic. Tom III: Nowy Port – Janusz Dargacz, Katarzyna Kurkowska i Leszek Molendowski, Muzeum Gdańska 2021
- Moja Wróblewskiego – Joanna Breza, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku 2021
- Kolory Gdańska: Kompozycje barwne fasad od XVI do końca XVIII wieku – Anna Kriegseisen, Wydawnictwo Muzeum Gdańska 2021
- Przemoc i honor w życiu społecznym wsi na Mierzei Wiślanej w XVI–XVII wieku – Jaśmina Korczak-Siedlecka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2021
- Sclavus – Tymon Tymański, Części Proste 2021
Pomorską Nagrodę Literacką w obu kategoriach a także Nagrodę za Całokształt Pracy Twórczej oraz Kaszubską Nagrodę Literacką stanowi statuetka „Wiatr od morza” oraz nagroda pieniężna.
Literacka Książka Roku
Mieczysław Struk, marszałek województwa Pomorskiego, wręczył nominowanym dowody uznania i ogłosił laureatów nagrody. W pierwszej kategorii nagrodę otrzymała Monika Milewska za książkę „Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL”, wydaną przez Państwowy Instytut Wydawniczy.
Monika Milewska, doktor historii, eseistka, poetka, bajkopisarka, autorka słuchowisk radiowych i sztuk teatralnych. Pracuje w Instytucie Antropologii Uniwersytetu Gdańskiego. Zadebiutowała w wieku 13 lat, a jej pierwszy wiersz ukazał się drukiem we Francji w piśmie Europoésie w 1992 roku. Laureatka licznych nagród, miedzy innymi Grand Prix Festiwali Dwa teatry w Sopocie za tekst słuchowiska „Podróż na księżyc.” Wydała cztery tomiki poetyckie. Eseistyczna książka z 2002 roku Ocet i łzy. Terror Wielkiej Rewolucji Francuskiej jako doświadczenie traumatyczne przyniosła jej stypendium Polityki dla najlepszych młodych naukowców oraz nominację do Nagrody NIKE. W 2018 roku ukazała się debiutancka powieść „Latawiec z betonu”, która została laureatką Pomorskiej Nagrody Literackiej w kategorii Literacka Książka Roku i doczekała się adaptacji teatralnej, telewizyjnej i radiowej.
„Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL”, to nie tylko znakomita monografia historyczna, ale też wciągający esej, który przenosi czytelnika do świata dwudziestowiecznych smaków. Próba odpowiedzi na pytanie, jak jadano w PRL-u, staje się zmysłową i erudycyjną wyprawą, w czasie której poznajemy nie tylko wiele historycznych faktów przybliżających rzeczywistość drugiej połowy XX wieku, ale i dziesiątki smakowitych anegdot.
– Od państwowych dożynek do pierwszomajowej kiełbasy, od sklepów za żółtymi firankami po zasady rządzące słynnymi kolejkami. Bitwa o handel, stołówki zakładowe, tytułowe ślepe kuchnie, a z czasem – salceson i kaszanka, i puste półki zamiast obiecywanego dobrobytu. Ideologia coraz wyraźniej rozmijała się z rzeczywistością, aż w końcu przegrała z kretesem. „Odtąd kuchnia mogła stać się dla Polaków prawdziwym oknem na świat” – stwierdza Monika Milewska.
Pomorska Książka Roku
Laureatami w kategorii „Pomorska Książka Roku” zostali Janusz Dargacz, Katarzyna Kurkowska i Leszek Molendowski redaktorzy książki „Historie gdańskich dzielnic. Tom III: Nowy Port”, wydanej przez Wydawnictwo Muzeum Gdańska.
Janusz Dargacz – historyk, muzealnik, kustosz, obecnie kierownik Działu Historii w Muzeum Gdańska. Specjalizuje się w historii Gdańska i Pomorza XIX wieku oraz dziejów kąpielisk morskich południowego wybrzeża Bałtyku. Jego zainteresowania badawcze skupiają się na lokalnej historii Pomorza, szczególnie Gdańska i Sopotu.
Katarzyna Kurkowska – historyczka sztuki, muzealniczka, od 2012 roku jest pracowniczką Muzeum Gdańska, gdzie pełni funkcję zastępczyni kierownika Działu Historii i opiekuje się Kolekcją Fotografii. Ma w swoim dorobku liczne wystawy i publikacje, organizuje wydarzenia popularyzujące wiedzę o Gdańsku.
Leszek Molendowski – doktor historii, muzealnik i pedagog. Pracownik Muzeum Gdańska. Członek Instytutu Kaszubskiego. Autor i współautor sześciu książek, m.in. „Dzieje Ojców Jezuitów i szkolnictwa jezuickiego w Gdyni” i „Zakony męskie na terenie diecezji chełmińskiej w latach II Rzeczypospolitej (1920 – 1939)”.
Nowy Port, położony u ujścia Martwej Wisły do Bałtyku, jest rzadko odwiedzaną przez turystów dzielnicą Gdańska. Może jest w tym jakieś przekleństwo historii, bo początki Nowego Portu związane są bezpośrednio z upadkiem Gdańska w wyniku I rozbioru Polski. Król Fryderyk II postanowił zdusić handel Gdańska lokując na lewym brzegu Wisły osadę wraz z komorą celną, aby wysokie opłaty i kontrola ruchu statków skutecznie zrujnowały finanse miasta.
W trzecim tomie z serii wydawanej przez Muzeum Gdańska „Historie Gdańskich Dzielnic”, troje redaktorów: Janusz Dargacz, Katarzyna Kurkowska i Leszek Molendowski zaprosiło do współpracy 16 autorów, historyków, historyków sztuki i architektury, którzy niezwykle sumiennie i dokładnie przedstawili cały wachlarz problemów związanych z dziejami, architekturą oraz społeczeństwem Nowego Portu przez XIX, XX wiek aż po czasy obecne. Lektura tych frapujących tekstów, uświadamia, że dzieje Gdańska i gdańszczan dzieją się nie tylko w okolicach ulicy Długiej i Alei Zwycięstwa, lecz również przy ulicy Oliwskiej czy Marynarki Polskiej.
Nagroda publiczności
Jury Pomorskiej Nagrody Literackiej dało w tym roku szanse czytelnikom, którzy mogli oddać swoje głosy i wybrać ulubioną książkę. Nagroda ta ma charakter honorowy, ale jest ważnym wyróżnieniem. Czytelnicy bardzo licznie wzięli udział w głosowaniu, w wyniku którego po raz drugi laury spłynęły na „Historie gdańskich dzielnic. Tom III: Nowy Port”, pod redakcją trzech autorów.
Całokształt Pracy Twórczej
Poetka, prozaiczka, scenarzystka i redaktorka Anna Czekanowicz otrzymała w tym roku Pomorską Nagrodę Literacką za Całokształt Pracy Twórczej.
Anna Czekanowicz przez wiele lat pełniła funkcję kierowniczki literackiej, a następnie do 2007 roku funkcję zastępczyni dyrektora Opery Bałtyckiej. Zaangażowana w wiele inicjatyw kulturalnych, nie tylko jako twórczyni, ale także jako dyrektorka Biura Kultury (2008-2016), a następnie doradczyni Pawła Adamowicza, nieżyjącego już prezydenta Gdańska. Pomysłodawczyni festiwalu i nagrody Europejski Poeta Wolności.
Swoją działalność u boku prezydenta Adamowicza podsumowała w rozmowie z „Gazetą Wyborczą”.
-Wiem, że miałam szczęście być częścią wielkiej zmiany, jaką było docenienie wartości kultury dla istnienia miasta, zbudowanie świadomości, że kultura to jest wszystko i bez niej nie ma przyszłości, nie ma rozwoju. A najważniejsi byli, są i będą ludzie, których spotkałam, a za sprawą których ta zmiana się stała, mówiła.
W latach 2002-2005 prezeska gdańskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Aktywna członkini Rady Kultury Gdańskiej i polskiego PEN Clubu. Laureatka licznych wyróżnień, w tym Pomorskiej Nagrody Artystycznej oraz Nagrody Miasta Gdańska „Splendor Gedanensis za 2021 rok.
Jako poetka debiutowała w 1974 roku na łamach miesięcznika „Litery”. W latach 1976-1979 należała do grupy poetyckiej Wspólność, będącej częścią formacji poetyckiej Nowa Prywatność. Publikowała m. in. w „Litterariach” (których była współredaktorką), „Studencie”, „Punkcie” i „Tytule”. Autorka poetyckich książek „Ktoś, kogo nie ma”, „Więzienie jest tylko we mnie”, „Pełni róż obłędu” (współautor Zbigniew Joachimiak), „Najszczersze kłamstwo”, „Śmierć w powietrzu”, „Wciąż widzę twarze”.
Anna Czekanowicz była także współautorką scenariusza pierwszych odcinków serialu telewizyjnego „Radio Romans” i serialu radiowego Radia Gdańsk – „Ulica Kwietna”.
W ubiegłym roku ukazał się najnowszy zbiór wierszy autorki – „Szelest sukienki… Listy do przyjaciół”. Tom zawiera kilkadziesiąt wybranych przez autorkę utworów, począwszy od wierszy najstarszych po teksty z 2020 roku. To podsumowanie ponad czterdziestu lat pisania stało się okazją do istotnej autorefleksji.
– Odkryłam swoją niepewność, lęk przed światem. Właściwie trywialną prawdę, że nikt z nas nie jest pojedynczy, że mamy wiele twarzy, że często je ukrywamy. Odkryłam też, a właściwie potwierdziłam, swoje głębokie przekonanie, że aby być prawdziwym poetą, trzeba bezwzględnie wierzyć w niezbywalność swojego pisania. Ja, by powiedzieć prawdę, jestem niewierna…
Kaszubska Nagroda Literacka
Historyk, teolog i poeta Ks. Jan Walkusz otrzymał Kaszubską Nagrodę Literacką.
Profesor nauk teologicznych w zakresie historii Kościoła, przez większość zawodowego życia związany z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, gdzie był m.in. kierownikiem Katedry Historii Kościoła XIX i XX wieku i dyrektorem Instytutu Historii Kościoła oraz Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie. Członek licznych stowarzyszeń i towarzystw, w tym m.in.: Polskiego Towarzystwa Teologicznego, Towarzystwa Naukowego KUL, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Kaszubskiego czy Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Zadebiutował w 1977 roku cyklem wierszy w periodyku „Pomerania”. Natomiast pierwszy tomik pt. Kańta nôdzejë (Rąbek nadziei) opublikował w Gdańsku w roku 1981. W swoim czterdziestopięcioletnim dorobku literackim posiada niezliczoną liczbę piosenek, pieśni, esejów, artykułów, rozpraw, monografii i recenzji. Opublikował ponad trzydzieści książek autorskich, wielu kolejnych był redaktorem lub współredaktorem.
W ubiegłym roku powiększył swój dorobek literacki o zbiór kaszubskojęzycznych kazań Wiertle Bòżégò widu.
Gwiazda gali
Część artystyczna gali powierzona została w ręce artystów, którzy przykładają dużą wagę do walorów literackich wykonywanych przez siebie utworów. W tym roku gościem specjalnym V gali Pomorskiej Nagrody Literackiej „Wiatr od morza” był Ralph Kamiński, którego charyzmatyczny koncert zgromadził wielu miłośników muzyki.
Ralph Kamiński to wokalista, autor tekstów, kompozytor, producent muzyczny i reżyser teledysków. Tworzy muzykę określaną jako pop alternatywny. Otrzymał prestiżowy Paszport „Polityki”, będący symbolicznym stemplem jakości twórczości artysty. Wydał 4 albumy: „Morze” (2016), „Młodość” (2019), “KORA” (2021) oraz najnowszy „Bal u Rafała” (2022). Twórczość Ralpha jest ciepło przyjmowana, czego wyrazem są otrzymane w tym roku Fryderyki dla płyty „KORA”, która uznana została za najlepszą płytę w kategorii Piosenka Poetycka i Literacka, a sam Ralph otrzymał statuetkę jako Artysta Roku.
Najnowsza płyta Ralpha zatytułowana „Bal u Rafała” ukazała się 31 sierpnia. W tym roku Ralph wystąpił na największych polskich festiwalach, a dziś „Bal u Rafała”, „Duchy”, „Krystyna”, „Planeta i ja” zabrzmiał w starych murach Św. Jana.
Fundatorem nagród w postaci wyróżnień finansowych i statuetek „Wiatr od morza” był Samorząd Województwa Pomorskiego. Statuetki zaprojektował prof. Jacka Zdybla. Współorganizatorami wydarzenia byli Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku, Samorząd Województwa Pomorskiego oraz Nadbałtyckie Centrum Kultury.
Aleksandra Grochowska
fot. Dominik Paszliński
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku
