Płyta CONTEMPORARY CARILLON została nominowana do nagrody muzycznej „Fryderyk” w kategorii Album Roku – Recital Solowy. Na krążku znajdują się utwory carillonowe autorstwa najwybitniejszych kompozytorów muzyki współczesnej w wykonaniu Moniki Kaźmierczak, carillonistki miejskiej z Muzeum Gdańska.
W czwartek, 24 marca, Akademia Fonograficzna ogłosiła nominacje do nagrody Fryderyk 2022 w siedemnastu kategoriach muzyki rozrywkowej i trzech kategoriach jazzowych. Na liście nominowanych albumów znalazło się wydawnictwo, które gromadzi carillonowe utwory Elżbiety Sikory, Aleksandra Nowaka, Pawła Mykietyna, Agaty Zubel i Zygmunta Krauze.
Nagrania utworów w wykonaniu Moniki Kaźmierczak, carillonistki miejskiej, odbyły się w dniach 23–25 kwietnia na wieżach kościoła św. Katarzyny oraz Ratusza Głównego Miasta. Wykonaniom podczas rejestracji mogli przysłuchiwać się mieszkańcy.
Dzieła zostały zamówione przez miasto Gdańsk i Muzeum Gdańska z okazji wpisu carillonowej muzyki w Gdańsku na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Płytę CONTEMPORARY CARILLON wydał marka ANAKLASIS, działająca w ramach Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Mecenasem projektu była Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna Sp. z o.o..
– Dzwony to odwieczny element polskiej audiosfery. „Na Anioł Pański biją dzwony…” – pisał Kazimierz Przerwa-Tetmajer o dźwiękach, które są tak samo naturalnym elementem krajobrazu, jak kryte strzechą dachy, wiejskie cmentarze, rzeki i lasy. Mimo to carillon – zestaw minimum 23 dzwonów wieżowych, na których gra się za pomocą specjalnej klawiatury – wydaje się instrumentem egzotycznym, o nierozpoznanym potencjale. Na szczęście popularyzacją kultury carillonowej wytrwale zajmuje się dr Monika Kaźmierczak, absolwentka gdańskiej Akademii Muzycznej oraz Niderlandzkiej Szkoły Carillonowej w Amersfoort, piastująca funkcję miejskiej carillonistki Gdańska. Choć instrument, który sobie wybrała, pamięta XVI wiek, jego możliwości wykraczają daleko poza aspekt historyczny. Dowodem są utwory zebrane na tej płycie, skomponowane przez Zygmunta Krauzego, Pawła Mykietyna, Aleksandra Nowaka, Agatę Zubel i Elżbietę Sikorę” – czytamy w opisie płyty CONTEMPORARY CARILLON na stronie wydawcy.
Najważniejsze polskie nagrody muzyczne
Fryderyki to nagrody przyznawane przez Akademię Fonograficzną, czyli powołane przez Związek Producentów Audio Video jury, w skład którego wchodzi ponad 1,6 tys. artystów, twórców, producentów, dziennikarzy i reprezentantów branży fonograficznej. Nominowani do Fryderyków wyłaniani są w drodze tajnego głosowania wszystkich członków Akademii podzielonej na trzy sekcje: muzyki rozrywkowej, poważnej i jazzowej. Członkowie Akademii mogą należeć wyłącznie do jednej sekcji i tylko w jej obrębie mają prawo głosu. Dzięki temu każdy ma szansę wypowiedzieć się w tej dziedzinie muzyki, która jest mu najbliższa.
W tegorocznej edycji Fryderyków o nominacje w kategoriach muzyki rozrywkowej ubiegało się 378 albumów, 432 teledyski i 375 utworów, a także 98 artystów, 80 artystek i 155 zespołów/projektów artystycznych. Niemal 335 twórców rywalizowało w kategoriach Autor Roku i Kompozytor Roku, a 140 producentów i producentek muzycznych – w kategorii Producent/Producentka/Team Producencki Roku.
Kompozytorzy dzieł z nominowanego albumu
Paweł Mykietyn – ukończył kompozycję w Akademii Muzycznej w Warszawie. Debiutował w wieku 22 lat na Warszawskiej Jesieni. Przedstawiciel postmodernizmu w muzyce, autor utworów kameralnych oraz wielkich form wokalno-instrumentalnych. Za kompozycje napisane na zamówienie Polskiego Radia został wyróżniony na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu i Międzynarodowej Trybunie Muzyki Elektroakustycznej UNESCO w Amsterdamie. Pisze również muzykę do teatru i filmu. Przez wiele lat współpracował z Krzysztofem Warlikowskim. Jest autorem muzyki filmów Małgorzaty Szumowskiej, Andrzeja Wajdy i Jerzego Skolimowskiego. Laureat szeregu nominacji, nagród (m.in. Fryderyk dla kompozytora muzyki poważnej) i odznaczeń (Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”). Wydawcą utworów kompozytora jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Elżbieta Sikora – wybitna kompozytorka i pedagog, urodzona w 1943 roku we Lwowie. Absolwentka reżyserii dźwięku oraz kompozycji Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Studiowała muzykę elektroakustyczną u Pierre’a Schaeffera i François Bayle’a, kompozycję u Betsy Jolas, a także muzykę komputerową na Uniwersytecie Stanford pod kierunkiem Johna Chowninga. Uczestniczka kursów muzyki komputerowej w IRCAM. Wraz z Krzysztofem Knittlem i Wojciechem Michniewskim utworzyła grupę kompozytorską KEW. Od 1981 roku mieszka we Francji. Stale związana z Polską. Oprócz muzyki elektronicznej, pisze utwory na zespoły kameralne, na orkiestrę i na głos oraz opery. Jej kompozycje wydawane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne wykonywane są na całym świecie. Wydawcą utworów kompozytorki jest Polskiego Wydawnictwo Muzyczne.
Aleksander Nowak – jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów swojego pokolenia. Urodzony w 1979 roku w Gliwicach, jest absolwentem Akademii Muzycznej w Katowicach oraz University of Louisville. Autor kilkudziesięciu utworów instrumentalnych i wokalno-instrumentalnych. Ważnym źródłem inspiracji dla kompozytora są osobiste przeżycia oraz obserwacja świata podkreślane w anegdotyczno-biograficznych notkach programowych. Jego utwory były grane m.in. na Warszawskiej Jesieni, Festiwalu Prawykonań, Festiwalu Muzyki Polskiej, a także w USA i krajach Europy (m.in. podczas 54. Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu). Zamawiali i wykonywali je m.in.: London Sinfonietta, Polska Orkiestra Radiowa, Alarm Will Sound, NOSPR, AUKSO, Orkiestra Muzyki Nowej, czy Kwartet Śląski. Szczególne miejsce w twórczości artysty zajmuje opera. Do ostatnich dokonań na tym polu należy ahat-ilī – siostra bogów (libretto Olga Tokarczuk) wystawione w 2018 roku oraz Drach. Dramma per musica (libretto Szczepan Twardoch), którego premiera miała miejsce na festiwalu AUKSODRONE 2019. Oba dzieła zostały wydane przez ANAKLASIS, markę Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. W 2018 roku został laureatem Paszportu „Polityki” w kategorii Muzyka poważna. Wydawcą utworów kompozytora jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Agata Zubel – charyzmatyczna perkusistka, śpiewaczka i kompozytorka. Ukończyła studia w Akademii Muzycznej we Wrocławiu u Jana Antoniego Wichrowskiego (perkusja) oraz Danuty Paziuk-Zipser (śpiew solowy). W 2000 roku kontynuowała studia w Conservatorium Hogeschool Enschede. Kompozycje Zubel odnosiły sukcesy na konkursach (m.in. I nagroda i nagroda PWM za Lumière na perkusję na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim im. A. Panufnika w Krakowie, 1999; I lokata za Not I na głos, zespół instrumentalny i elektronikę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów w Pradze, 2013), miały swoje wykonania na wielu prestiżowych festiwalach, w tym Ultraschall w Berlinie, Wratislavia Cantans, Sacrum Profanum w Krakowie. Wydawcą utworów kompozytorki jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Artystka podkreśla, że w jej twórczości barwa i rytm pełnią rolę formotwórczą. Czerpie z arsenału środków muzycznych lat 50. i 60. (sonoryzm, serializm, zabiegi topofoniczne), łącząc je z nowymi koncepcjami (zdobycze elektroakustyczne). Dąży do tego, by każda jej kompozycja była swoistym „nowym początkiem”. Wśród ważniejszych utworów Zubel warto wymienić, poza wspomnianymi: Cascando na głos, flet, klarnet, skrzypce i wiolonczelę, Chapter 13 na głos i zespół instrumentalny, Double Battery na zespół instrumentalny z poszerzoną przestrzenią dźwiękową, Fireworks na wielką orkiestrę symfoniczną. Agata Zubel ma również w dorobku znaczące osiągnięcia jako śpiewaczka. W jej repertuarze specjalne miejsce zajmuje muzyka współczesna (m.in.: DW9 B. Langa, Luci mie traditrici S. Sciarrina, Czarodziejska góra P. Mykietyna). Wraz z Cezarym Duchnowskim współtworzy duet ElettroVoce.
Została uhonorowana nagrodą specjalną (wspólnie z Duchnowskim) na międzynarodowym konkursie dla wykonawców muzyki współczesnej Gaudeamus w Amsterdamie (2005), Paszportem „Polityki” (2005), nagrodą Koryfeusz Muzyki Polskiej (2016), European Composer Award za Fireworks (2018).
Zygmunt Krauze – urodzony 19 września 1938 roku w Warszawie, studiował tamże w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej: grę na fortepianie u Marii Wiłkomirskiej oraz kompozycję u Kazimierza Sikorskiego. Studia kontynuował w Paryżu u Nadii Boulanger. Jest profesorem kompozycji w łódzkiej Akademii Muzycznej. Prowadził wykłady i kursy mistrzowskie w Japonii, Korei Południowej, Chinach, USA i wielu krajach Europy. Jako koncertujący pianista występował na najważniejszych estradach świata. W 1967 roku założył zespół Warsztat Muzyczny, z którym dokonał prawykonań przeszło 100 kompozycji czołowych współczesnych twórców. Ponad 120 utworów zostało skomponowanych specjalnie dla zespołu na jego zamówienie. Na zaproszenie Pierre’a Bouleza Krauze został doradcą artystycznym w IRCAM w Paryżu. W latach 1987–1990 był prezydentem Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Wydawcą utworów kompozytora jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Autor pierwszych w Polsce kompozycji przestrzenno-muzycznych, twórca muzyki unistycznej, swoją twórczość dzieli na cztery kategorie: inspirowaną malarstwem Władysława Strzemińskiego muzykę unistyczną, wykonywane w specjalnie zaaranżowanych wnętrzach kompozycje przestrzenne, operującą aluzją i cytatem „muzykę o muzyce” oraz subiektywną, głęboko ekspresyjną „muzykę powrotu do korzeni”. Szczególne miejsce w twórczości Krauzego zajmuje fortepian, traktowany często niekonwencjonalnie. Ponadto artysta ma w dorobku siedem oper oraz wiele muzycznych opracowań sztuk teatralnych (we współpracy z reżyserem Jorgem Lavellim). Wśród ważniejszych kompozycji Krauzego warto wymienić Pięć kompozycji unistycznych (1963), Kompozycje przestrzenno-muzyczne nr 1 i nr 2 (1968, 1970), Utwór na orkiestrę nr 1 (1969), Folk Music (1972), I Koncert fortepianowy (1976), Rzekę podziemną (1987).
Zygmunt Krauze został uhonorowany m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (2004), nagrodą Dziedzictwa Ludzkości UNESCO (2005), Orderem Legii Honorowej (2007) i tytułem Chevalier dans l’Ordre des Arts et des Lettres (1984). W 2014 roku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.
Monika Kaźmierczak – Teoretyczka muzyki i dyrygentka chóralna, ale przede wszystkim carillonistka miasta Gdańsk i aktywna popularyzatorka instrumentu składającego się z kilkudziesięciu dzwonów.
Absolwentka gdańskiej Akademii Muzycznej po kierunkach teorii muzyki, muzyki kościelnej oraz dyrygentury chóralnej. Ukończyła także Niderlandzką Szkołę Carillonową w Amersfoort. Naukę gry na carillonie rozpoczęła w 2000 roku podczas kursów u Gerta Oldenbeuvinga organizowanych przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska. „Po »Wlazł kotek na płotek« nie może poznać czerwonych piątych palców. Po fudze Bacha robi się jej dwadzieścia pęcherzy. Stare zimowe rękawiczki, które zakłada dla ochrony, przecierają się na wylot” opisywała początki nauki gdańskiej carillonistki Magdalena Grzebałkowska.
Dzisiaj w macierzystej uczelni uczy m.in. carillonu. W latach 2011-2015 była prezeską Polskiego Stowarzyszenia Carillonowego, a od 2006 do 2017 roku prowadziła Chór Mieszczan Gdańskich. Od 2018 roku nominalnie pełni funkcję carillonistki miejskiej. Aktywnie organizuje koncerty w Gdańsku (m.in. Gdański Festiwal Carillonowy) i sama koncertuje w Polsce i na świecie.
Nagrodzona za wirtuozerię i popularyzację kultury carillionowej poprzez różnorodność koncertów gdańskich carillonów oraz za starania o wpisanie jej na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.
Andrzej Gierszewski
Muzeum Gdańska
