Żywność i bioodpady są tematem czwartego etapu kampanii Żyj w obiegu. To projekt uświadamiający i motywujący gdańszczan do wdrażania idei oraz podstaw gospodarki obiegu zamkniętego (cyrkularnej, tzw. GOZ). To bardzo cenna inicjatywa, bo na tym polu można bardzo wiele poprawić. Mieszkańcy są coraz bardziej świadomi, jak wiele zyskują na tych zmianach, więc oddolnie inicjują coraz to nowe rozwiązania, które pozwalają ograniczać ilość marnowanego jedzenia.
Wbrew panującemu przekonaniu to nie restauracje ani markety spożywcze, ale gospodarstwa domowe marnują najwięcej żywności. W Polsce to duży i wciąż rosnący problem. Według danych Programu Racjonalizacji i Ograniczania Marnotrawstwa Żywności (PROM), Co roku wyrzucamy ponad 5 mln ton artykułów spożywczych. Aż 60 proc. tej masy pozbywamy się właśnie w gospodarstwach domowych. Handel odpowiada za jedynie 7 proc., a z kolei w przetwórstwie i produkcji rolniczej marnuje się około 15,5 proc. wszystkich produktów spożywczych. Natomiast w skali świata liczby są wręcz abstrakcyjne. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO) podaje, że na globalnie marnuje się rocznie 1,3 mld ton żywności nadającej się do spożycia.
– Także w Gdańsku, jak praktycznie we wszystkich miastach, systematycznie rośnie ilość wytwarzanych odpadów organicznych, w których ogromną część stanowią zmarnowane produkty czy posiłki. Z badań wynika, że najczęściej jest to pieczywo, świeże owoce, warzywa, wędliny oraz przetwory mleczne – wyjaśnia Piotr Kryszewski, zastępca prezydenta ds. usług komunalnych. – Konsekwentnie, metodą małych kroków chcemy upowszechniać dobre nawyki wśród mieszkanek i mieszkańców Gdańska. Wskazujemy, w jaki sposób mogą przywracać do obiegu dobrą jeszcze żywność i tym samym zmniejszać ilość odpadów bio – dodaje Piotr Kryszewski.
Eksperci Federacji Polskich Banków Żywności jednoznacznie wskazują, że konieczne są zmiany systemowe, ale też działania na rzecz ewolucji postaw Polaków w ich domach, a także podczas zakupów.
Strategia dla kraju, plan działań dla domu
W ubiegłym roku zakończył się projekt pod nazwą „Opracowanie systemu monitorowania marnowanej żywności i efektywnego programu racjonalizacji strat i ograniczania marnotrawstwa żywności” (PROM) realizowany w ramach strategicznego krajowego programu badań naukowych i prac rozwojowych GOSPOSTRATEG. Jego celem było m.in. zbadanie, ile żywności marnuje się w Polsce w całym łańcuchu produkcji – tzw. „od pola do stołu”. Ostatnim dokumentem wydanym w ramach projektu jest “Strategia racjonalizacji strat i ograniczania marnotrawstwa żywności”. Jest to pierwsza w Polsce próba kompleksowego zajęcia się problemem przeciwdziałania stratom i ograniczania marnotrawstwa żywności na poziomie krajowym wraz z analizą stanu obecnego.
Rekomendacje można podzielić na cztery grupy:
- zmiany legislacyjno-podatkowe (dostosowanie przepisów tak, by wspierać działania na rzecz ograniczania zjawiska marnotrawstwa żywności i zachęcać do ich podejmowania, wyznaczanie obowiązujących norm w tym zakresie).
- Działania związane z rejestracją i sprawozdawczością (pozwalające na prawidłową ocenę sytuacji i skali zjawiska poprzez umożliwienie i zobowiązanie podmiotów zaangażowanych w łańcuchu żywnościowym do bieżącej rejestracji i przekazywania informacji w zakresie ilości i przyczyny marnotrawienia żywności).
- Działania ukierunkowane na ograniczanie marnowania żywności oraz zagospodarowywanie strat, m.in. wspieranie redystrybucji żywności, zachęcanie do stosowania systemów zarządzania przyjaznych środowisku, uruchamianie środków finansowych wspierających ww. inicjatywy.
- Działania informacyjno-edukacyjne w zakresie m.in. stosowania rozwiązań sprzyjających zwiększaniu świadomości społecznej w odniesieniu do skali zjawiska marnowania żywności.
Jak ograniczać marnowanie żywności? Z jakich rozwiązań skorzystać w Gdańsku?
– W kampanii Żyj w obiegu podsuwamy zestaw prostych rozwiązań, uświadamiając, że wystarczy chcieć. Z każdym rokiem pojawiają się nowe rozwiązania czy inicjatywy, które czynią takie odpowiedzialne postawy łatwiejszymi do codziennego stosowania. Coraz więcej jest możliwości zrównoważonej konsumpcji w marketach, na targowiskach, gastronomii czy w sklepach zero waste. Coraz więcej osób dzieli się też nadwyżkami żywności. Wraca „moda” na kompostowanie resztek. To wszystko właściwy kierunek – zauważa Olga Goitowska, dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego.
Lodówki społeczne, jadłodzielnie, foodsharing
Jeśli mamy do zaoferowania potrawy wykonane w naszej domowej kuchni i są one wciąż zdatne do spożycia, a także dobre produkty, których nie zjecie, bo np. wyjeżdżacie, można je zostawić w jednej z lodówek społecznych funkcjonujących w Gdańsku. Zazwyczaj dostępne są one przez całą dobę, zarówno dla chcących przekazać prowiant, jak i potrzebujących go:
- Piecki – Migowo, “JadłoDzielnica” przy wejściu do parafii Kościoła Miłosierdzia Bożego przy ul. Myśliwskiej 25
- Dolny Wrzeszcz, “Dolnowrzeszczańska Lodówka Społeczna”, na terenie parafii pw. Świętego Krzyża przy ul. Mickiewicza 11
- Oliwa, “#ZupaNaOliwie” lodówka społeczna, przy siedzibie Rady Dzielnicy Oliwa przy ul J. Rybińskiego 10
- Śródmieście, „Jadłodzielnia św. Mikołaja”, przy murze otaczającym Bazylikę św. Mikołaja i klasztor dominikanów, od strony hali targowej – UWAGA! czynna tylko w dniach i godzinach pracy stoisk przy hali (pn. – pt. 8 – 18; sb. 8-15)
- Warto też korzystać z grup dedykowanych dzieleniu się żywnością, czyli „foodsharingowi”; bodaj najpopularniejsza w naszym regionie to Foodsharing Trójmiasto
Sklep społeczny / Bank Żywności w Trójmieście
- Jeśli zostały nam produkty oryginalnie, hermetycznie zamknięte, z ważną datą przydatności do spożycia, można je oddać do sklepu społecznego “Za stołem”, z którego korzystają osoby w trudnej sytuacji życiowej.
- Makaron, kasza, ryż, ser, twaróg, nieotwarte słoiki (majonezu, przecieru pomidorowego, przetworów itp.), oryginalnie zapakowane mięso, wędliny i ciasta, a także przydatne do spożycia świeże warzywa i owoce – to przykłady produktów, które można tu zostawić dla potrzebujących. W sklepie nie przyjmuje się dań, które sami przygotowaliśmy w domowej kuchni.
- Sklep mieści się przy ul. Wolności 52 w Nowym Porcie, czynny jest w pon., wt., śr. i pt. w godz. 9.30 – 15 oraz w czw. w godz. 12 – 18.
- Prowadzi go Bank Żywności w Trójmieście, który realizuje też szereg innych inicjatyw, zbiórek stałych i okazjonalnych, np. w okresie świątecznym
Aplikacje „ratujące” jedzenie z gastronomii lub marketów
W Europie Zachodniej to rozwiązanie już bardzo popularne. W Polsce również zyskuje klientów, którzy w ten sposób mogą wykazać się ekologiczną postawą i oszczędnością. Aplikacja Too Good To Go działa już w wielu polskich miastach. Kojarzy ona mieszkańców danego miasta z okolicznymi lokalami, które zamiast wyrzucać nadwyżki, sprzedają je po promocyjnych cenach. Dzięki aplikacji użytkownik może zarezerwować i odebrać paczkę z żywnością. Drugim narzędziem działającym na analogicznych zasadach jest Foodsi. Z kolei Save to Date informuje i zachęca klientów do kupowania towaru spożywczego przecenionego ze względu na kończący się niebawem termin przydatności.
Praktyczne poradniki domowe
Powstało ich już wiele, ale w Gdańsku polecamy ten opracowany przez spółkę miejską. Kompleksowy „Niemarnik” Zakładu Utylizacyjnego to gotowy rodzinny plan na odpowiedzialne zakupy (nie tylko zresztą żywności) i postępowanie z jedzeniem.
Dzięki niemu szybko dowiedzieć się można:
- dlaczego – z różnych przyczyn – nie warto wyrzucać żywności,
- jak rozsądnie zaplanować świąteczne zakupy,
- jak przechowywać to, co już kupiliśmy i szykujemy na świąteczny stół,
- jakie sprytne sposoby pozwolą przedłużyć termin ważności potraw,
- co zrobić z resztkami po daniach świątecznych by nie trafiły do Zakładu Utylizacyjnego,
- jak działa bank żywności, jakiego rodzaju nadmiarową żywność możemy mu przekazać i co możemy zrobić z jedzeniem, którego bank od nas nie przejmie
- co dzieje się z żywnością, która trafia do utylizacji.
„Niemarnik” – poradnik zero waste
Kompostowanie
Jeśli już mamy nadwyżki niezdatnej do spożycia żywności, a także resztki i obierki, pozostaje nam jeszcze możliwość na zawrócenie ich do obiegu zamkniętego poprzez kompostowanie. Na przemysłową skalę czyni to z bioodpadów Zakład Utylizacyjny w Gdańsku. Uzyskiwany jest z tego świetnej jakości kompost, tzw. czarne złoto ogrodników, na które nieustannie jest wielu chętnych. Niemniej, powoli wraca do łask kompostowanie przydomowe, ogródkowe, które jest jak najbardziej mile widziane.
Cyprian Maciejewski
Wydział Gospodarki Komunalnej
